Denizde, havada veya
yerde herhangi bir araç üzerinden kamera kullanırken, kameramanda deniz tutması meydana gelebilir.
Bu iki şekilde tepkiye yol açar. Denge yitimi, baş dönmesi veya mide bulantısı,
kusma.
Asıl problem insan vücudunun hareket etmediği halde, göz, orta kulak, eklemler
ve omurgada bulunan basınç reseptörleri, kaslardaki algılama reseptörleri ve
merkezi sinir sistemine, birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya çıkmaktadır.
Kameramanın özellikle uzun sürecek deniz çekimlerinden önce kendisinde bu tip
bir hastalık olup olmadığını test etmesi gerekir.
TIBBİ OLARAK
ARAÇ TUTMASI
VERTİGO
Bazı insanlar denge problemlerini baş dönmesi olarak nitelendirirler. Çevrenin dönmediği bu denge bozukluğu bazen iç kulağa bağlı bir problemden dolayı ortaya çıkar. Bazı insanlar ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo kelimesiyle açıklarlar.
Bu kelime Latince "dönmek" fiilinden gelmektedir. Bu hastalar sıklıkla kendilerinin veya çevrenin döndüğünü söylerler. Vertigo çoğunlukla iç kulak probleminden kaynaklanır.
HAREKET HASTALIĞI VE DENİZ TUTMASI
Bazı insanlar uçağa bindiklerinde veya arabada bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu duruma
araç tutması denilir. Bir çok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği zaman çeker bu yüzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz tutması denir. Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır. Bunun dışında herhangi bir tıbbi bozukluğun ifadesi değildir. Ancak bazen yolcular bu rahatsızlıktan dolayı çok kısıtlanabilirler. Çok az bir kısmında da bu rahatsızlık yolculuk bitse dahi birkaç gün daha sürmektedir.
DENGE SİSTEMİNİN ANATOMİSİ
Baş dönmesi (Dizzines, vertigo) ve taşıt tutması denge sistemi ile ilgilidir. Uzay araştırmacıları bu duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler. Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine vücudun uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun yönü, hangi yönde hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir. Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bölümleri arasındaki kompleks ilişkilerle sağlanmaktadır.
*
İç kulak hareketin yönünü yani dönüp dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler.
*
Gözler vücudun uzay içindeki yerini (baş aşağı vs.) ve hareketin yönünü belirler.
*
Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler.
*
Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket ettiğini belirler.
*
Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya çıkar.
Taşıt tutmasının bulguları ve baş dönmesi, merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya çıkmaktadır. Örnek olarak fırtınalı bir günde uçağa bindiğinizi düşünün ve uçağınız hava akımlarından dolayı sallanmaktadır. Fakat gözleriniz bu hareketi algılamamaktadır. Çünkü bütün gördüğünüz uçağın içidir.
Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan mesajlar almaktadır. Sizi bundan dolayı uçak tutabilir. Veya bir arabanın arka koltuğunda oturmuş kitap okuduğunuzu düşünün. İç kulağınız ve deri reseptörleriniz yolculuğun hareketini algılayacaktır. Ancak gözleriniz sadece kitabı görecektir. Bu nedenle sizi taşıt tutabilir. Gerçek bir tıbbi örnek vermek gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir taraftaki iç kulağınızın hasarlandığını düşünün. Hasarlı iç kulak normal iç kulakla aynı mesajları göndermez.
Bu beyine dönme eylemiyle ilgili yanlış bilgi verir. Kişi vertigodan veya dönüyormuş hissinden şikayetçi olabilir. Bazen bulantı da görülür.
HANGİ TIBBİ RAHATSIZLIKLAR BAŞ DÖNMESİNE NEDEN OLUR?
Dolaşım: Dolaşım bozuklukları baş dönmesinin en sık nedenleri arasındadır.
Eğer beyniniz yeterince kan almazsa başınız dönmeye başlar.
Hemen hemen herkes yatarken aniden ayağa kalktığında birkaç defa hissetmiştir,
ancak bazı insanlar sık veya kronik nedenlerden ötürü baş dönmesi şikayetlerinde bulunurlar.
Bu arterioskleroz (damar sertliği) dan dolayı olur.
Bu rahatsızlık çoğunlukla yüksek tansiyon hastalarında, şeker hastalarında ve kan yağları yüksek olanlarda görülür.
Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz olanlarda veya kansızlık şikayeti olanlarda rastlanır.
Bazı ilaçlar özellikle nikotin ve kafein beyne giden kan akımını azaltır.
Dietteki çok miktarda tuz da kan akımının azalmasına neden olur.
Bazen dolaşımında strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir.
Eğer iç, kulak yeterince kan alamazsa daha özel bir baş dönmesi durumu olan vertigo ortaya çıkar.
İç kulak kan dolaşımındaki değişikliklere çok hassastır.
Bu yüzden beyin için bahsedilen zayıf kan dolaşımı durumlarının hepsi iç kulak için de geçerlidir.
Yaralanma: Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında aşırı,kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir. Baş dönmesi birkaç hafta sürer. Bu süre içinde normal taraf yavaş yavaş karşı tarafın fonksiyonlarını üstlenir.
Enfeksiyon: Virüslerden örneğin soğuk algınlığına neden olanlar iç kulağı ve onun beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler. Bu kötü bir vertigoya neden olurken işitme genellikle etkilenmez. Buna rağmen bakteriler sonucunda oluşan enfeksiyonlarda hem denge hemde işitme fonksiyonlarının bozulmasına neden olur.
Baş dönmesinin şiddeti ve iyileşme zamanı kırıklarda olduğu gibidir.
Alerji: Bazı insanlar alerjik oldukları besinlerle veya havadaki parçacıklarla
karşılaştıklarında baş dönmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler.
Nörolojik hastalıklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tümör gibi sinir sistemini
etkileyen
hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur. Bunlar nadir nedenler olmasına
rağmen
doktorunuz muayene sırasında bunları da düşünecektir.
ARAÇ TUTMASINA KARŞI NE YAPILABİLİR
Her zaman vücudunuzun hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından aynı
şekilde
algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak arabanın ön tarafında oturup
uzak
manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesi ne çıkıp ufku izleyebilirsiniz
yada
uçakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz. Uçak yolculukların da
hareketin
en az olduğu kanat üstüne denk gelen koltukları tercih edin.
Eğer araba sizi tutuyorsa kitap okumayın yada zıt yöndeki koltuklara oturmayın.
Araç tutması olan bir başka yolcuyla konuşmayın veya onu izlemeyin.
Yolculuktan hemen önce yada yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve
yağlı
yiyeceklerden uzak durun. Araştırmalar halk arasında yaygın olarak kullanılan
formüllerin etkinliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır.
Doktorunuz tarafından tavsiye edilen ilaçlardan birini yolculuğunuzdan önce
alın. Bu
ilaçlardan bazıları reçetesiz olarak da satın alınabilir. Sakinleştirici veya
sinir sistemini
etkileyen ilaçlar için doktorunuzun reçetesi gerekir. Bazıları hap veya fitil
şeklindedir
bazıları ise (scopolamine) kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar şeklindedir.
Şunu hatırlayın: Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük çoğunluğu
hafiftir ve
kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir. Ancak ağır veya giderek daha da
ağırlaşan
vakalar Kulak Burun Boğaz, denge ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktor
tarafından takip edilmelidir.
DOKTOR BAŞ DÖNMESİ İÇİN NE YAPABİLİR
Doktorunuz baş dönmesini tarif etmenizi isteyecektir. Bunun bir göz kararması mı
yoksa bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar sürdüğünü, işitme kaybı veya
bulantı ve
kusma olup olmadığını soracaktır. Hangi durumların baş dönmesi oluşturduğu da
sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa travması, son
zamanlarda
geçirilmiş bir enfeksiyon, ve kulağınızla, sinir sisteminizle ilgili birçok
soruya cevap
vermek durumunda olabilirsiniz. Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu ve boğazınızı
muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır. İç kulak
hem işitme
hem de dengeyle ilgili olduğu için dengedeki bir bozukluk işitmeyi de
etkileyecek veya
bunun tersi olacaktır. Bu nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram)
isteyebilir. Bazı
durumlarda kafatasınızın röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile
görüntülenmesini veya iç kulağınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya soğuk
sudan
sonra göz hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi - ENG)
isteyebilir.
Bazı durumlarda da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini
önerebilir.
Her hasta için her test gerekmemektedir. Doktorunuzun kararı hangi testlerin
gerekli
olduğunu belirleyecektir. Benzer olarak önerilen tedavi de konulan teşhis ile
ilişkili
olacaktır.
BAŞ DÖNMESİNİ AZALTMAK İÇİN NE YAPABİLİRİM?
*
Ani pozisyon değişikliklerinden kaçının. Örnek olarak yatar durumdan aniden
ayağa
kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak dönmeyin.
*
Aşırı kafa hareketlerinden (özellikle yukarı bakmak) veya hızlı baş
hareketlerinden
kaçının.
*
Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz) ürünlerinin kullanımını azaltın.
*
Baş dönmenize neden olan stresten, sinirlilikten uzak durun ve alerjiniz olan
maddelere maruz kalmamaya çalışın.
*
Baş dönmeniz olduğunda araba kullanmak tehlikeli alet kullanmak veya merdiven
tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun.
Kaynak - Türk KBB Vakfı
Araç Tutması Nedir ?
Bazı kimseler, uçakta, arabada, dönme dolaplarda bulantı hisseder hatta kusarlar. Birçok kişi botta, gemide aynı rahatsızlığı yaşar.
Araç tutması, çoğunlukla sadece can sıkıcı bir durum olarak ortaya çıkar ve altında önemli bir hastalık yoktur; bazı yolcular ise kendilerini bu durumlarda hiçbir şey yapamayacak kadar kötü hissedebilir, hatta bu hisleri yolculuktan birkaç gün sonraya kadar sürebilir.
Ne Yapılabilir ?
1- Seyahat ettiğiniz araçta, vücudunuzun ve iç kulağınızın hissettiği yönü görmeye çalışınız.
Arabada önde oturunuz ve ileriye, yola bakınız.
Gemide güverteye çıkarak ufka bakınız.
Uçakta pencere kenarına oturarak dışarıya bakınız. Uçakta, hareketin nispeten en az olduğu kanat üzerinde oturunuz.
2- Araç tutmanız varsa, seyahat ederken okumayınız ve gidiş yönünün tersi yönde oturmayınız.
3- Araç tutması olan yolcuya bakmayınız ve onunla konuşmayınız.
4- Seyahatten hemen önce veya seyahat esnasında, size dokunan, sert kokulu, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden sakınınız. Halk arasında itibar gören "soda, gazoz, buzlu kola" gibi içeceklerin faydalı olduğu henüz tıp bilimince ispatlanmamıştır.
5- Hekiminizin size tavsiye ettiği, araç tutması için olan ilaçlardan yolculuğa başlamadan önce alınız.
Unutmayınız: Araç tutması vaka'larının çoğu, hafif ve tedaviye cevap veren türdendir. Fakat, ağır ve gitgide kötüleşen
vaka'ların, bu konuda uzman, kulak, burun, boğaz, denge ve sinir sistemi ile ilgilenen hekimlerden yardım alması gerekir.
Kulak yolunun derininde kulak zarı bulunur. Kulak zarı, ses dalgaları geldiğinde titreşen ince bir zardır. Orta kulak, kulak zarının arkasında bulunan ve hava ile dolu bir boşluktur. Kulak zarı titreştiği zaman orta kulak boşluğundaki küçük kemikçikler de (örs, üzengi, çekiç) titreşir ve sesi iç kulağa iletir. İç kulakta sesi beyine ileten sinirler uyarılır.
Orta kulak ile burnun gerisindeki geniz arasında, östaki tüpü adı verilen küçük bir kanal bulunur. Östaki tüpünün görevi, orta kulak boşluğundaki havanın basıncını dış ortamdaki atmosfer basıncı ile eşitlemektir. Esnerken veya yutkunurken kulaktan gelen sesler, bu basınç eşitleme işlemine aittir.
Kaynak - doktorhakan.hekim.net
Sersemlik Hali ve Baş Dönmesi
Sersemlik Hâli
Bazı kişiler, denge sorunlarını, "kendilerini sersem
hissetme,
ayakta duramama, terelelli" gibi kelimelerle ifade ederler. Dönme veya ivmelenme
hissi olmadan, kendini dengesiz, güvensiz hissetme, bazen iç kulak probleminden
kaynaklanır.
Baş Dönmesi
Kişiler, kendilerinin veya çevrelerinin döndüğünü söylerler.
Baş
dönmesi, sıklıkla bir iç kulak probleminden kaynaklanır.
Denge Anatomisi
Baş dönmesi ve sersemlik hissi, denge sistemleri ile ilgilidir.
Bu
sistemle kişi, vücudunun hangi yönde olduğunun, nereye dönük olduğunun, ne
tarafa
doğru hareket ettiğinin veya döndüğünün bilincinde olur.
Denge hissiniz aşağıdaki sistemlerin karışık bir ilişkisi sonucu gerçekleşir:
1- İç kulaklar (labirent), hareketin yönünü belirler; dönme, ön-arka, yan-yan, yukarı aşağı gibi.
2- Gözler, vücudun boşlukta nerede olduğunu (ayakta, ters dönmüş gibi) ve hareketin yönünü görür.
3- Doku alıcıları, eklem ve omurga gibi organlarda bulunur, vücudun hangi bölgesinin yere değdiğini algılar.
4- Kas ve eklem his alıcıları, vücudun hangi kısımlarının hareket ettiğini algılar.
5- Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik), diğer dört sistemden gelen bütün bulguları değerlendirerek, aradaki ilişkiyi sağlar.
Merkezi sinir sistemi, bu dört sistemden karışık veriler aldığı zaman, kişi, sersemlik veya baş dönmesi hisseder.
Fırtına esnasında uçakta bulunduğunuzu ve uçağınızın hava boşluğuna girdiğini farz edin. Siz, sadece uçağın içini gördüğünüz için, uçak dışındaki bu fırtınayı göremezsiniz. Bu durum, beyin algılarınızın karışmasına yol açar ve sizde "uçak tutması" görülebilir.
Aynı şekilde yolda giden bir arabanın arka koltuğunda oturduğunuzu ve kitap okuduğunuzu farz edin. İç kulağınız ve his algılayıcılarınız bunu algıladığı halde gözleriniz sadece kitabı görmekte olduğundan, sizde de "araba tutması" görülebilir.
Gerçek bir hastalık örneğini verelim. Bir kafa travması veya kulak iltihabından dolayı, tek taraflı iç kulağınızın etkilendiğini farz edin. Etkilenen iç kulak, diğer kulak gibi mesajları sağlıklı olarak beyine iletemez. Bu durumda beyninizin, deyim yerindeyse "aklı karışır" ve baş dönmesi, bulantı hissedebilirsiniz.
Hangi Tıbbi Rahatsızlıklar Başta Sersemlik Hissi Yaratır?
Kan Dolaşımı
Dolaşım bozuklukları, sersemlik yaratan rahatsızlıkların başında gelir. Beyninize yeteri derecede kan gelmezse kendinizi sersem gibi hissedersiniz. Hemen hemen herkes, otururken veya yatarken ani şekilde ayağa kalktığında bunu hissetmiştir. Fakat bazı kimseler, sürekli olan rahatsızlıklarının yol açtığı dolaşım bozukluğuna sahiptirler. Yüksek kan basıncı, şeker hastalığı veya yüksek kan kolesterol düzeyi olan kişilerde, damar sertliği sık olarak görülür. Kalp yetmezliği veya kan düşüklüğü olan kişilerde de bazen görülebilir.
Nikotin, kafein gibi bazı uyarıcılar ve ilaçlar, beyin kan akımını azaltır. Diyetteki aşırı tuz da dolaşım azlığına yol açar. Psikolojik stres, gerginlik ve endişe gibi durumlar da, damarlarda spazm yaratarak, dolaşım bozukluğuna yol açar.
Şayet iç kulak beslenmesinde bir problem olursa, daha belirgin olan "baş dönmesi" hissi ortaya çıkar. İç kulak, dolaşım bozukluklarına karşı çok hassastır ve beyinde olan dolaşım bozukluklarından da direkt olarak etkilenir.
Travma
İç kulağı etkileyen kafatası kırığı, belirgin ve dayanılması zor baş dönmesi ile işitme kaybı oluşturur. Sersemlik haftalar sürer; zamanla sağlam taraf, iç kulak görevlerinin hepsini üstlenirken şikayetler hafifler.
İltihap
Basit nezle ve gribe yol açan virüsler, iç kulağı ve beyine giden sinirleri etkileyebilir. Bu, baş dönmesine yol açar, fakat işitme çoğunlukla normal kalır. Mamafih, orta kulak iltihabına yol açan bakteri, iç kulağı tutarsa, hem ileri derecede işitme kaybına hem de baş dönmesine yol açar. Sersemlik hissinin şiddeti ve süresi, kafatası kırıklarında olduğu gibidir.
Alerji
Alerjik oldukları yiyecek veya toz, mantar, çiçek poleni gibi maddelerle karşılaşan bazı kişilerde, sersemlik hâli veya baş dönmesi olabilir.
Nörolojik Hastalıklar
Multipl skleroz, frengi, tümör gibi sinirleri etkileyen hastalıklar, denge bozukluklarına yol açabilirler. Nadir görülmelerine rağmen, doktorunuz, sizi muayene ederken bunları da düşünür.
Sersemlik Hissi İçin Hekim Ne Yapabilir? Hekim, sizin sersemlik hissinden ne kasdettiğinizi, ne kadar zamandır olduğunu, size ne gibi bir problem yarattığını, ne kadar sürdüğünü, bulantı veya kusma ile birlikte olup olmadığını soracaktır. Bu hissi başlatan ortamlar sorulabilir. Genel sağlığınız, kullandığınız ilaçlar, kafa travmaları, son zamanlarda geçirdiğiniz iltihaplar ve kulağınız ile sinir sisteminiz hakkındaki diğer sorular size sorulacaktır.
Hekiminiz, kulak, burun ve boğazınızı muayene edecek, sinir ve denge fonksiyonları ile ilgili testler yapacaktır. Bazı vak'alarda, hekiminiz, kafa filmleri, bilgisayarlı, manyetik rezonanslı filmler, kulağa sıcak ve soğuk havanın verildiği denge testleri isteyebilir. Yine gerek görülen vak'alarda, kan testleri ve kalp muayenesi yapılabilir.
Bütün hastalar, bu testlerin hepsine ihtiyaç göstermez. Kişinin bulgularına göre, buna hekim karar verir. Aynı şekilde hekiminizin tedavisi, teşhis edilen hastalığa dayanacaktır.
Sersemlik Hissini Nasıl Azaltabilirsiniz?
1-Yatarken birden ayağa kalkmak gibi ani hareketlerden kaçının.
2-Aşırı baş hareketlerinden kaçının.
3-Nikotin (sigara, püro...), kafein ve tuz gibi, kan dolaşımını engelleyen maddelerden kaçının veya azaltın. Alkol kullanmayın.
4-Sersemlik hissinizi başlatan, stres, gerginlik gibi durumlardan ve alerjik olduğunuz maddelerden mümkün olduğunca uzak durun.
5-Sersemlik hâliniz varken, araba veya makine kullanmak, merdiven tırmanmak gibi tehlikeli olabilecek işlerden kaçının.
Yapılabilecek Egzersizler:
Yatakta uygulanabilecek egzersizler:
Göz hareketleri: Başlangıçta yavaş yavaş başlanmalı, sonra hız arttırılmalıdır.
*Gözlerinizi, yukarı ve aşağı hareket ettiriniz.
*Gözlerinizi, bir yandan, öteki yana hareket ettiriniz.
*Gözünüzün karşısında tuttuğunuz parmağınızı yüzünüze yaklaştırıp uzaklaştırırken (30-90cm arasında), gözlerinizi bu parmak ucunda odaklaştırınız.
Baş Hareketleri:
Başlangıçta yavaş yavaş ve gözler açık olarak başlanmalı, daha sonra hız giderek arttırılmalı ve en son olarak da gözler kapalıyken yapılmalıdır.
*Başınızı
öne ve arkaya eğiniz.
*Başınızı bir yandan öteki yana çeviriniz.
Oturur durumda uygulanabilecek egzersizler:
*Omuzlarınızı silkeleyiniz ve omuz başlarınıza daireler çizdiriniz.
*Yere doğru eğilerek yerdeki bir cismi yakalamaya çalışınız.
Ayakta dururken yapılabilecek egzersizler:
*Gözler açık ve kapalıyken, oturup kalkınız.
*Göz hizasında ufak bir topu elden ele atarak yakalamaya çalışınız.
*Diz hizasında ufak bir topu elden ele atarak yakalamaya çalışınız.
*Yere çömelip, doğrulunuz. Daha sonra, kendi çevrenizde tam bir tur atınız.
Hareket halindeyken yapılabilecek egzersizler:
*Önce gözler açıkken, daha sonra kapalıyken oda içinde dolaşınız.
*Önce gözler açıkken, daha sonra kapalıyken bir yokuş inip, çıkınız.
*Önce gözler açıkken, daha sonra kapalıyken bir merdivene inip, çıkınız.
*Eğilme ve gerilere hedef alma hareketlerini içeren basketbol veya bowling gibi herhangi bir oyunu oynayınız.
Kaynak : Ent Kbb
Baş Dönmesi ve Denge
Dizines, vertigo ve taşıt tutması denge sistemi ile ilgilidir. Uzay araştırmacıları bu duyguya uzaysal oryantasyon demektedirler. Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine vücudun uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun yönü, hangi yönde hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir. Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bölümleri arasındaki kompleks ilişkilerle sağlanmaktadır.
Tedaviye başlamadan önce mutlaka teşhis konulmalıdır. Bu detaylı bir kulak, burun, boğaz muayenesi ve muhtemel bazı laboratuvar, endoskopik ve röntgen çalışmalarını içermektedir. Bakteriyel enfeksiyonlar antibiyotiklerle tedavi edilir ancak bunlar geçici bir iyileşme sağlar. Kronik sinüzitte kapalı sinüslerin ağzını açmak için yapılacak cerrahi bir müdahaleye ihtiyaç vardır.
İç kulak (labirent) hareketin yönünü yani dönüp dönmediğini, ileri, geri, bir yandan diğer yana, yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler.
Gözler vücudun uzay içindeki yerini ve hareketin yönünü belirler.
Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler.
Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket ettiğini belirler.
Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya çıkar.
Taşıt tutmasının bulguları ve baş dönmesi, merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya çıkmaktadır.
Örnek olarak, fırtınalı bir günde uçağa bindiğinizi düşünün ve uçağınız hava akımlarından dolayı sallanmaktadır. Fakat gözleriniz bu hareketi algılamamaktadır. Çünkü bütün gördüğünüz uçağın içidir. Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan mesajlar almaktadır. Sizi bundan dolayı uçak tutabilir.
Veya bir arabanın arka koltuğunda oturmuş kitap okuduğunuzu düşünün. İç kulağınız ve deri reseptörleriniz yolculuğun hareketini algılayacaktır ancak gözleriniz sadece kitabı görecektir. Bu nedenle sizi taşıt tutabilir.
Gerçek bir tıbbi örnek vermek gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir
taraftaki iç
kulağınızın hasarlandığını düşünün. Hasarlı iç kulak normal iç kulakla aynı
mesajları
göndermez. Bu beyine dönme eylemiyle ilgili yanlış bilgi verir ve kişi
vertigodan veya
dönüyormuş hissinden şikayetçi olabilir. Bazen bulantı da görülür.
ARAÇ TUTMASINA KARŞI YAPILABİLECEKLER ?
1. Her zaman vücudunuzun hareketinin iç kulağınız ve gözleriniz tarafından aynı
şekilde
algılanabileceği bir yerde oturun. Örnek olarak arabanın ön tarafında oturup
uzak
manzaralara bakabilirsiniz veya geminin güvertesine çıkıp ufku izleyebilirsiniz
ya da
uçakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz. Uçak yolculuklarında
hareketin
en az olduğu kanat üstüne denk gelen koltukları tercih edin.
2. Eğer araba sizi tutuyorsa kitap okumayın ya da zıt yöndeki koltuklara
oturmayın.
3. Araç tutması olan bir başka yolcuyla konuşmayın veya onu izlemeyin.
4. Yolculuktan hemen önce ya da yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı
veya
yağlı yiyeceklerden uzak durun. Araştırmalar halk arasında yaygın olarak
kullanılan
formüllerin etkinliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır.
5. Doktorunuz tarafından tavsiye edilen ilaçlardan birini yolculuğunuzdan önce
alın.
Bu ilaçlardan bazıları reçetesiz olarak da satın alınabilir. Sakinleştirici veya
sinir sistemi
depresanları için doktorunuzun reçetesi gerekir. Bazıları hap veya fitil
şeklindedir,
bazıları ise (scopolamine) kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar şeklindedir.
Şunu hatırlayın: Baş dönmesi ve araç tutması olaylarının büyük çoğunluğu
hafiftir ve
kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir. Ancak, ağır veya giderek daha da
ağırlaşan
vakalar kulak, burun, boğaz, denge ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktor
tarafından takip edilmelidir.
Doktorunuz baş dönmesini tarif etmenizi isteyecektir. Bunun bir göz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar sürdüğünü, işitme kaybı veya bulantı ve kusma olup olmadığını soracaktır. Hangi durumların baş dönmesi oluşturduğu da sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa travması, son zamanlarda geçirilmiş enfeksiyon, kulağınızla ve sinir sisteminizle ilgili birçok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz.
Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır. İç kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili olduğu için dengedeki bir bozukluk işitmeyi de etkileyecek veya bunun tersi olacaktır.
Bu nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram) isteyebilir. Bazı durumlarda kafatasınızın röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya iç kulağınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya soğuk sudan sonra göz hareketlerini izleyecek bir test (elektronistogmografi=ENG) isteyebilir. Bazı durumlarda
da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testleri önerebilir.
Her hasta için her test gerekmemektedir.
Doktorunuzun kararı hangi testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir. Benzer olarak önerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır.
BAŞ DÖNMESİNİN AZALTILMASI
1. Ani pozisyon değişikliklerinden kaçının. Örnek olarak yatar durumdan aniden ayağa kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak dönmeyin.
2. Aşırı kafa hareketlerinden (özellikle yukarı bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kaçının.
3. Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz) ürünlerin kullanımını azaltın.
4. Baş dönmenize neden olan stres, sinirlilik veya alerjiniz olan maddelere maruz kalmamaya çalışın.
5. Baş dönmeniz olduğunda araba kullanmak, tehlikeli alet kullanmak veya merdiven tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun.