Kısa film kurgusuna dair Thomas Balkhenol'den nasihatler!
İlk Söz
"Sanat gerçeği yansıtan bir ayna değil, gerçeğe şekil veren bir çekiçtir." (B.Brecht).
Kurgucu olarak her türlü hokkabazlığı yapabilirsin, ancak elindeki çekiçle
gerçeği yansıtan aynayı paramparça ediyor, önündeki ağaçlardan ormanı
göremiyorsun. Halbuki kurgucu ağaçları tek ve hür yetiştirip, bir orman gibi
kardeşçesine düzene sokmalı.
Birkaç öğüt:
1 - Kurallara göre kurgulama.
Kurguda kural yoktur, üslup vardır. Malzemenin içeriğine ve karakterlere bakarak
uygun bir üslup bulunmalı. Her kurgu yeni bir keşife doğru yapılan bir
yolculuktur. Yolun açık olsun!
2 - Malzemeye her seferinde ilk kez seyrediyormuş gibi yaklaş ve bu masumiyetini
korumaya çalış.
Bazen malzeme ne olacağını çok belirgin bir biçimde ortaya koyar. İlk
izlenimlerine ve tepkilerine güven ve bunları unutma. İyi malzeme kendi kendini
idare eder, kurguda müdahale çoğu zaman yeni bir şey katmaz.
3 - Makineler hızlandırılabilir, insanın duyguları hızlandırılamaz.
İster dijital ekranda, ister eski usul montaj masasında olsun, bir görüntünün,
bir sesin ya da yapılmış bir montajın duygulara erişmesi zaman ister. Makine
çabuk da olsa, kurgucu yavaş kalsın. Her plan, her sahne, her ses ve her montaj
gerçek zamanında defalarca izlenmeli.
4 - Kısa kesme!
Kısa film kurgusu kısa 'kesme'(cut) anlamına gelmez. Kesmek için her zaman bir
neden olmalı ve kurgucu bu nedenin ne olduğunu çok iyi bilmeli. İyi malzemenin
doğal bir giriş (in) ve çıkış (out) noktası vardır. Malzemeyi kendi halinde
bırakıp bu noktaları bulursan, kurgu kendini belli etmez. Kesmek her zaman bir
yaralamadır. Kurgucu akupunktur tekniğiyle çalışmalı; iğneleri ilgisiz alana
sokup asıl acıyı hissetirmemeli.
5 - Kısa kes!
Az gösterip çok söylemek kısa filmin gücüdür. Görüntü ve ses gevezeliğine
kapılma. Kötü ve tekrara kaçan sahneleri acımasızca çıkart. Kendi içinde güzel
olabilir ama senaryoyu işlemiyorsa o sahneyi unut. Sevdiğin çocuğu öldür.
6 - Filmi sessiz film olarak düşün!
Görünen köy kılavuz istemez! Hikayeyi görüntülerle yeterince anlatabiliyorsan,
diyalogları ve metni kullanma.
7 - Filmi bir radyo progamı gibi düşün.
Filmin yarısı sestir. Ses montajı, en az görüntü montajı kadar emek ister.
Dijital kurgu kurgucuyu ayağında tef, sırtında davul, ağzında zurna ve elinde
saz olan tek kişilik bir orkestraya dönüştürmeye çalışıyor. Kurgucu öğrendiği
işi yapsın, bilmediği işleri ustalara bıraksın. Örneğin tonmaysterlik eğitim ve
tecrübe isteyen bir meslektir. İmkân varsa miksajı o yapsın. Hatta grafik ve
yazıların bile uzmanları var.
8 - Daireyi dörtgen yapamazsın.
İmkânsızı deneme! Kötü malzemeyi kurguda iyi malzeme yapamazsın. Senaryo veya
yönetmenin planı çalışmıyorsa vazgeç. Yanlış beklentiler uyandırma. Seyirciye
girişte kurgu ile bir söz verirsen, filmin sonunda sözünde durmalısın.
Tutamayacaksan büyük söz verme!
9 - Oyunculara iyilik yap!
Her oyuncu daha doğrusu her insan ekranda ya da perdede kendine has 'iyi bir
görünüş'ü olmasını ister, bunu bulmalısın. Kötü oyunculuğu acımasızca çıkart ve
alternatif bir yol bul! Örneğin oyunculuk doğal değilse, kurgu ile doğal
yapamazsın, ama belki deneysel bir anlatım o sahne için güzel olabilir.
10 - Atari sineması yapma!
Arka arkaya yapılan kısa kesmelerle kurguya müdahale çoğu zaman yapaydır. Reklam
estetiğinden uzak dur. Efekleri ve geçişleri, kurguyu hızlandırmak için
kullanma. Örneğin bir karakterin oluşması, gerekli gerilimi yaratması zaman
ister. İyi görüntüleri hızlı kurguda harcayabilirsin.
11 - Dijital teknikte kolaylık yaratabilen yapay efektler bulaşıcı hastalıklardır.
Her görüntüyü yumuşak geçiş veya 'flash' gibi estetik cerrahi yöntemleriyle
kesmek tembelliktir ve mesela söz konusu belgeselse inandırıcılığı bozar.
Efektler bilinçli kullanılmalı. Ancak içeriğe ve filmin öz ritmine denk düşerse
kullanılmalı.
12 - Esleri (boşlukları) ve alanları hissettir!
Kulağındaki ve gözünün önündeki güçlü nesneler ve duygular o büyük boş anı
ister. Gerekirse planları uzun tutarak o alanı yarat.
13 - Müziği boşu boşuna harcama!
Kısa film bir satış mağazası değildir, fonda hep müzik gerekmez. Müzik de
yönetmenin bakış açısını yansıtan bir öğedir. Kötü malzemeyi güçlendirmek için
müziği kullanma! Müziği belli bir anda başlatsan bile kolay kolay
durduramayabilisin. Müziğe uygun alanı yarat!
14 - Yüzeyde görünene boyut kat.
Kurmaca filmin derdi, kafadakini görüntü ve ses haline getirmektir, belgesel
filminki ise yüzeyde görünene bir anlam vermek. Her sahnenin yüzeyde görünmeyen
boyutlarını kurgu ile ortaya çıkartabilirsin, film o zaman daha güçlü olur.
Son Söz
Dijital kurgu kaçınılmaz olarak eski kurgu masası tekniklerini yeryüzünden
silecek. Öte yandan bilgisayar tekniğinin ve piyasasının gelişimi ile beraber
kurgu demokratikleşecek ve her yaratıcının eline geçecek. Ancak her okuma yazma
bilen roman, öykü, şiir yazamaz. Kurgu eğitimi sadece tekniklere değil, kurgunun
düşünsel yönüne de önem vermeli.