Yapım Tarihi - 2006
Süre - 00:30:00
Format - Belgesel, Renkli, Türkçe
Bölüm Sayısı - 3 (Tek Bölümlük Versiyonu da Mevcut)
Yönetmen - Tahsin İşbilen
Yapım Yönetmeni - Işın Turgut
Araştırma - Işın Turgut
Proje Koordinatörü - Keramettin Akbaş
Özgün Müzik - Müşfik Turgut
Tarih Danışmanı - Pelin BÖKE
Müzik Danışmanı - Abdürrahim Karademir
Sinema Danışmanı - Şefik Güngör
Benim Giritli limon ağacım
Seni nerelere dikeyim
Dikeyim, dikeyim
Seni kalbime dikeyim…
(Bir Mübadele Şarkısı)
Mübadiller için 'Benim Giritli Limon Ağacım' Belgeseli
İzmir'in 1850-1950 Dönemini ve İzmir-deniz
İlişkisini Sorgulayan Belgesellerinden 'İzmir'in Kayıkları' Gibi Başarılı Bir
Çalışma ile Adını Duyuran Paradoks Yapım, Lozan'da 30 Ocak 1923'de İmzalanan
'Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine Dair Mukavelename ve Protokol'e Bağlı Olarak,
Türkiye'de Yaşayan Rumlarla, Yunanistan'daki Türklerin Nüfus Mübadelesinin,
Bugünkü Yaşam Üzerindeki Kültürel İzlerin...
İzmir'in 1850-1950 dönemini ve İzmir-deniz ilişkisini sorgulayan
belgesellerinden 'İzmir'in Kayıkları' gibi başarılı bir çalışma ile adını
duyuran Paradoks Yapım, Lozan'da 30 Ocak 1923'de imzalanan 'Türk ve Rum Ahalinin
Mübadelesine Dair Mukavelename ve Protokol'e bağlı olarak, Türkiye'de yaşayan
Rumlarla, Yunanistan'daki Türklerin nüfus mübadelesinin, bugünkü yaşam
üzerindeki kültürel izlerini konu alan bir film çekecek.
İki yıllık bir çalışmanın ardından Doğan projede Girit'ten İzmir'e göç edenlerin
oluşturduğu Giritliler Derneği ile Alaçatı'dan Girit'e göç edenlerin kurduğu
Alaçatılılar Derneği ve 2000'li yıllarda kurulan Lozan Mübadiller Vakfı üyeleri
araştırmaya destek verdi. Mübadele ile ilgili arşivler oluşturulup, Türkiye'de
ve Yunanistan'da araştırmalar yapıldı. Belgesel projesinin yapım ve yönetmenliği
üstlenen Belgesel Sinemacılar Birliği üyesi ve İzmir Sözcüsü Tahsin İşbilen
başkanlığındaki ekip, Girit ve Türkiye'de çekimlere başladı. Belgeselin yapımı
için, Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan alınan 50 bin YTL'lik destek, filmin
bitirilmesi için yeterli olmadığı için bir yandan çekimler sürerken, bir yandan
da destek arayışı devam ediyor.
Yazanlarıyla, hayata geçirenleriyle filmin bir İzmir projesi olduğunu, İzmir'den
çıkması gerektiğini savunan Tahsin İşbilen, ''İstanbul'da faaliyet gösteren
İzmirli firma Ka Prodüksiyon ile Yunanistan'dan bir yapım firması da destek
sağlıyor. Türkiye ayağındaki çekimlerin büyük bölümü tamamlandı. Türkiye ve
Girit ayağıyla ilgili organizasyonlar tamamlanmaya çalışılıyor. Film biri Türk,
diğeri Rum iki karakterin gerçek yaşam öyküsünden yola çıkılarak iki yakada,
üçüncü ve dördüncü kuşak mübadilleri anlatıyor. Son kuşak mübadiller, bugün
kendilerini nasıl tanımlıyorlar? Atalarının terk ettikleri topraklar, onların
bugünlerinde nasıl izlekler oluşturuyor? Nerelisiniz sorusuna nasıl yanıt
veriyorlar? Bugün, Türk ve Yunan kültürlerinde mübadillerin izi sürülebiliyor
mu? Bu soruların yanıtı hem Türkiye'de hem de Yunanistan'da aranıyor'' dedi.
Yapım ve yönetmenliğini Işın Turgut, Özgün müziklerini ise Müşfik Turgut'un
hazırladığı filmin Tarih Danışmanlığını Pelin Böke, Müzik Danışmanlığını
Abdürrahim Karademir, Sinema Danışmanlığını ise Şefik Güngör üstlendi. Belgesel
filmin tek bölümlük birinci versiyonunun yanı sıra 2 veya 3 bölümlük ikinci bir
versiyonu da olacak.
Kaynak
Mehmet Kurt, İzmir Doğan Haber Ajansı
BENİM GİRİTLİ LİMON AĞACIM
Benim Giritli limon ağacım
Seni nerelere dikeyim
Dikeyim, dikeyim
Seni kalbime dikeyim…
“Benim Giritli Limon Ağacım” bir mübadele şarkısı. Girit göçmenlerinin
“memleketlerine” duydukları
özlemi dile getiren bir şarkı.
Paradoks Yapım ve Ka Prodüksiyon, bu şarkıdan hareketle bir belgesel hazırlıyor.
Bu belgeselin
yapımı için Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan destek aldılar. Ancak aldıkları
destek filmi bitirmek
için yeterli değil. O nedenle ekip yeni destek arayışlarında.
Paradoks Yapım, İzmir merkezli bir yapım şirketi. Yönetmeni Tahsin İşbilen, aynı
zamanda Belgesel
Sinemacılar Birliği üyesi ve İzmir sözcüsü. Paradoks, ağırlıklı olarak belgesel
filmler üretiyor. En
son çalışmaları, İzmir’in 1850 - 1950 dönemini ve İzmir - deniz ilişkisini
sorgulayan İzmir’in
Kayıkları. Film yurt içi ve yurt dışında pek çok festivalde gösterildi.
Ka Prodüksiyon İstanbul’da faaliyet gösteren, zengin ve güçlü teknik alt
yapısıyla bir çok
televizyon kanalı ve yapım şirketine ekipman ve ekip sağlayan bir prodüksiyon
firması.
“Benim Giritli Limon Ağacım” ekibin uzun süredir üzerinde çalıştığı bir
belgesel film projesi.
Film biri Türk, diğeri Rum iki karakterin gerçek yaşam öyküsünü anlatıyor.
Belgesel film bu gün 3. ve 4. nesil mübadilleri sorguluyor. Dördüncü nesle
ulaşan mübadiller, bugün
kendilerini nasıl tanımlıyorlar? Nerelisiniz sorusuna nasıl yanıt veriyorlar? Bu
soruların yanıtı
hem Türkiye’de hem de Yunanistan’da aranıyor.
Aralık 2006 tarihinde bitirilmesi hedeflenen belgesel filmin yönetmenliğini
Tahsin İşbilen, yapım
yönetmenliğini Işın Turgut yapıyor. Filmin Özgün müziklerini Müşfik Turgut
hazırlıyor.
Benim Giritli Limon Ağacım belgeseli, konusunun ilginçliği ve uluslararası bir
platformda geçmesi
nedeniyle basının ilgisini şimdiden çekmiş durumda.
“Birinci kuşak yeni yerine alışmaya çalışır, ikinci kuşak kazanmaya bakar,
üçüncüsü ise köklerini aramaya çıkar!” Ahmet Yorulmaz
Bu belgesel projesi, temel olarak, Lozan’da 30 Ocak 1923’te imzalanan "Türk ve
Rum Ahalinin Mübadelesine Dair Mukavelename ve Protokol"e bağlı olarak
Türkiye’de yaşayan Rumlarla, Yunanistandaki Türklerin nüfus mübadelesinin
bugünkü kültürel uzantılarını konu alacaktır.
Osmanlının çok etnisiteli yapısı, bugün Balkanlar’da Süren sorunlar, geçmişte
yaşanmış, benzer bir deneyim olarak Mübadelenin günceleşmesini beraberinde
getiriyor.
Bu çok etnisiteli yapı, günümüzde farklı ulusların sınırları içinde kalmış
grupların, bireylerin toplumsal kimliklerinin oluşmasında hala ciddi bir motif
olarak varlığını sürdürmekte.
Toplumsal katmanların alt gruplarını oluşturan alt kimliklerin, salt kimlik
bildirgeleri olarak ele alınması, bu konumu dar kalıplara sıkıştırmaktadır. Alt
kimlikler dediğimiz motifler, bugün gerek Türkiye gerekse Yunanistan’ın
kültürel, ideolojik oluşumlarında ciddi izler bırakmıştır.
Bu konularda Yunanistan’da kapsamlı çalışmalar yapılmıştır- Göçmenlerin müzik
alanındaki (Rebetika müzik) etkileri, Anadolu yemek kültürünün etkileri,
linguistik açıdan günlük konuşulan dile etkileri, siyasete, ticarete, tarıma,
kısaca tüm yaşam alanlarına etkileri konusunda, birçok araştırma yapılmış,
yayınlar çıkarılmış ve çeşitli araştırma merkezleri kurulmuştur.
Türkiye söz konusu olduğunda bundan söz etmek pek olası değildir. Bu konuda
ciddi çalışmalar yapanlar olmakla birlikte, özellikle kurumsal açıdan çok zayıf
kalınmaktadır.
BU film projesi, işte bu ayağa dönük çabalardan biri olarak ele alınabilir.
Kendimizi tanımlarken ötekine gereksinimimiz var, bunu onunla birlikte yapmak,
bizi bize daha iyi anlatacaktır.
Öykü
Öykü, ikinci nesil mübadil iki kadını anlatır. Kadınlardan biri Türkiye’de,
diğeri Yunanistan’da yaşamaktadır.
Yurdanur 60’lı yaşlarda. Girit mübadili bir ailenin ikinci nesil çocuğu.
Yaşamının her alanında Girit kültürünün izleri var. Örneğin çok güzel yemekler
yapıyor. Yaptığı tüm yemekler Özgün Girit yemekleri. Neşelendikçe hala Rumca
türküler söylüyor. Düzenli olarak Giritliler derneğine gidiyor. Hiç görmedikleri
“memleketlerini” annelerinin, babalarının dilinden birbirlerine anlatıyorlar.
İrini, 70’li yaşlarda. İzmir mübadili bir ailenin çocuğu. Büyüklerinden
dinlediği Küçük Asya felaketi öyküleri ile büyümüş. Çok az da olsa Türkçe
biliyor. Hayatında hiç Türkiye’ye, İzmir’e gitmemiş. O da derneğe giderek,
“memleket” türküleri söylüyor.
Filmin omurgasını iki ana karakter oluşturur. Anlatılmak istenen her konu,
karşılıklı şarkılar aracılığı ile anlatılır.
İkinci, üçüncü ve dördüncü nesil mübadiller ile “bugün” durum ne, onun
fotoğrafıdır aslında aranan.
Dördüncü nesil mübadil çocukları ve çocuklarla ebeveynlerinin ilişkileri filmin
gerilim noktalarını oluşturur. Bazıları için Giritli olmanın hiçbir önemi ve izi
yoktur. Buna karşın, örneğin yemeklerinde Baskın bir Girit kültürü gözlenir.
Film boyunca kendilerini nasıl tanımladıkları, ebeveynlerinin kimlikleri, kendi
kimliklerindeki Baskın motiflerin neler olduğu sorusu yanıtlanmaya çalışılır.
Konunun anlaşılabilmesi için, arka planda mübadelenin ne olduğu, nasıl
gerçekleştiğine ilişkin tarihsel bilgiler de aktarılır.
Filmin finalinde Yurdanur ve birkaç arkadaşı Girit’i, İrini ve onun birkaç
arkadaşı İzmir’i görürler. Yıllarca özlemini çektikleri yerleri gördüklerinde
“hissettikleri” bütün soruların yanıtıdır.
Söyleşi
Pelin Böke
Kemal Yalçın
Ali Şengül
Mükerrem İçoren
Aybala Yentürk
Eleftheria Kynfonidou
Stelios Kapsomenos
Nedim Atilla
Esra Danacıoğlu Tamur
Necla Kaçınaz
Ot Toplama
Girit Kabaklı Salyangoz Yemeği
Feriha Akdeniz
Arhondula Daktila
Dimitra Gongolu
Erikos Grim
İrini Palasgakin
Malvina Sfiga Daktila
Maria Grafanaki
Yani Daktilas