DOCUMENTARIST
Istanbul Documentary Days
İstanbul Belgesel Günleri
http://www.documentarist.org
Documentarist 16. İstanbul Belgesel Günleri'nde ödüller açıklandı.
Johan van der Keuken Yeni Yetenek Ödülü İdil Akkuş ve Ekin İlkbağ'ın yönettiği
“Düet”e verildi.
En İyi Ses Tasarımı Ödülü'nü ise “Kavur” filmindeki çalışmaları için Yalın
Özgencil ve Taylan Geçit'e verme kararı aldı. Bu akşam 21:00'de Metrohan'da
yapılacak ödül töreninden sonra Yeni Yetenek Ödülü'nün kazananı "Düet"
gösterilecek.
Bu sene ilk kez verilen Kurgu, Görüntü Yönetimi ve Ses Tasarımı Ödülleri'nde En
İyi Kurgu Ödülü'nün sahibi de “Düet” filmiyle İdil Akkuş oldu. Deniz Eyüboğlu
Aydın, Osman Bayraktaroğlu ve Mine Pakel'den oluşan jüri En İyi Görüntü Ödülü'nü
“Boşlukta” filmiyle Sedat Şahin'e verdi.
KURGU, GÖRÜNTÜ VE SES TASARIMI ÖDÜLLERİ
Documentarist bu yıldan itibaren festivale Türkiye'den katılan belgeselleri
kurgu, görüntü ve ses tasarımı yönünden değerlendirip ödüllendirecek yeni bir
jüriye ev sahipliği yapıyor. Kurgucular Dayanışması işbirliğiyle verilecek En
İyi Kurgu, En İyi Görüntü ve En İyi Ses Tasarımı ödülleri, belgesel üretimindeki
görünmeyen emeği görünür kılmayı hedefliyor.
Documentarist 16. İstanbul Belgesel Günleri 10-15 Haziran 2023 tarihlerinde
Fransız Kültür Merkezi, Aynalı Geçit Etkinlik Mekanı, Metrohan, Caddebostan
Kültür Merkezi ve Müze Gazhane’de!
Documentarist Ödülleri, Jüri Üyesi. 2023
Deniz Eyüboğlu Aydın / Görüntü Yönetmeni
Mine Pakel / Ses Tasarımcısı
Osman Bayraktaroğlu / Kurgucu
16. Documentarist İstanbul Belgesel Günleri
10-15 Haziran 2023
3x3 Audrius Stonys
Litvanya Üzerinde Uçuş ya da 510 Saniye Süren Sessizlik
Flight over Lithuania or 510 Seconds of Silence / Skrydis per Lietuvą arba 510
Sekundžių Tylos
Litvanya, 2000, 8'
Arunas Matelis ve Audrius Stonys
Diyalogsuz
Bu film, Nida Kumulları, Trakia Kalesi, Aukstaitija (Highlands) gölleri, Vilnius
Eski Kenti’nin çatıları ve görkemli kilise kulelerin üzerinden alçak bir uçuş
yapan meleğin uçuşunu ele alıyor. Bu uçuş, Vilnius’un dar sokaklarının yanı
sıra, sabahın erken saatlerinde sisle kaplı ağaçların tepeleri ve çayırların
hemen üzerinde yapılan mistik bir süzülüş gibidir. Film, gerçek bir uçma
duygusunu, modern teknoloji ve klasik şiirsel belgeseli bir araya getiriyor.
Zamanın Köprüleri
Laiko Tiltai / Bridges of Time
Letonya, Litvanya, 2018, 78'
Kristīne Briede ve Audrius Stonys
Letonca, Litvanca, Estonca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Kristīne Briede ve Audrius Stonys’in meditatif belgesel denemesi, Baltık Yeni
Dalgası’nın daha-az-hatırlanan sinema şairleri kuşağını resmediyor. Belgesel
yaratımının ontolojisinin eksiksiz bir şiirsel ele alınışını başarmak için,
ustalıkla, ortak tarih yazımı araştırmasının engellerini aşmaktadırlar. “Zamanın
Köprüleri” sinema şairleri hakkında sinematik bir şiirdir.
Kadın ve Buzul
Woman and the Glacier / Moteris ir Ledynas
Litvanya, Estonya, 2016, 56'
Audrius Stonys
Rusça, Litvanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Litvanyalı bilim kadını Aušra Revutaite, Kazakistan, Kırgızistan ve Çin’in özerk
Sincan bölgesi arasındaki sınırları mekik dokuyarak Orta Asya’daki Tian Shan
sıradağlarında 30 yıl geçirdi. Deniz seviyesinden yaklaşık 3.500 metre
yükseklikte, sadece sadık köpeği ve gri kedisiyle birlikte, eski bir Sovyet
dönemi araştırma istasyonunda Tuyuksu Buzulu’ndaki iklim değişikliğini
araştırıyor. Titiz çalışmasının ona getirdiği yalnızlığı ve sessizliği
sevmektedir. Çevresinin ve günlük işlerinin muhteşem çekimleri arasına
kendisinden bir asır önce gelen insanların arşiv görüntüleri serpiştirilmiştir.
Pek bir şey değişmemiş gibi görünmektedir. Görkemli mağaralarda damlayan, eriyen
buzları, ıssız dağ geçitlerinden akan dereleri ve neredeyse sessizce birlikte
oynayan Revutaite’nin evcil hayvanlarını görürüz. Revutaite kendisi için seçtiği
yalnızlıkta yaşarken, iki hayvan sadece birbirine sahiptir. Dağların vakur
sessizliği, çok aşağılardaki geleneksel bir enstrüman çalan bir adamın müziği
araya sızar.
3x3 Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster
Dünyamıza Bir Yolculuk
Reis Door Onze Wereld / Journey through Our World
Hollanda, 2022, 114'
Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster
Felemenkçe ve Rusça; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Su şişelerini ağırlık olarak kullanıp spor yapmak, yakın arkadaşlarla Zoom
üzerinden konuşmak ve bir saat dolunca görüşmeyi uzatsak mı diye düşünmek… Bir
anda bahçedeki o iki kargayı fark etmek… Belgeselci çift Petra ve Peter
Lataster’in dünyası Covid nedeniyle daralınca çift, kamerasını kendilerine,
bahçelerindeki doğaya ve komşularına çevirir.
“Dünyamıza Bir Yolculuk” çiftin karakterini belgeleyen bir film olmaktan çok,
tarihimizdeki bu garip zaman diliminin tanıdık bir tekerrürü. Dünya durdu ama
zaman aktı, hem de acımasızca aktı. Tıpkı gerçekte olduğu gibi filmde de virüs
korkusunun yanı sıra bahçede yavaşça hareket eden sümüklü böceğin ve yavrularını
besleyen kargaların aniden dikkat çektiği, birbirini izleyen o günlerin
sakinliği var. Tüm bunlar olurken çiftin bir dostu, tedavisi mümkün olmayan bir
hastalığa yakalandığını öğrenir ve vefat eder. En başından beri değişmeyen tek
bir şey vardır: Petra ile Peter’ın şefkat dolu ilişkisi ve çevrelerindeki
dünyaya karşı sevgi dolu yaklaşımları.
Miss Kiet’in Çocukları
Miss Kiet's Children
Hollanda, 2016, 115'
Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster
Felemenkçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Kiet Engels her çocuğun istediği türden bir öğretmendir. Öğretmenimiz otoriter
ama acımasız değil. Sevgi dolu ama asla yumuşak başlı değil. Sabrının sınırı da
yok. Kiet Hanım’ın öğrencileri Hollanda’ya yeni geldi. Çoğu göçmen. Onlar için
her şey yeni ve kafa karıştırıcı. Bazıları başlarda geçimsiz ve dik başlıydı.
Fakat Kiet Hanım’ın sert ama sevgi dolu dokunuşunun üzerlerinde sakinleştirici
ve ilgi uyandırıcı bir etkisi var. Öğrencilerine sadece Felemenkçe okuyup
yazmayı değil, aynı zamanda onlara sorunları beraber nasıl çözeceklerini ve
birbirlerine saygı duymayı öğrenmekte yardımcı oluyor. Çocuklar yavaş yavaş
beceri ve özgüven kazanıyor.
Jerome Jerome
Jeroen Jeroen
Hollanda, 2011, 73'
Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster
Felemenkçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Zihinsel engelli ve otistik Jerome’ın, özel öğretmeni Kevin’in ve annesi
Anita’nın hayatından iki gün. Film karakterlere yakından bakıp yorumda
bulunmayarak Jerome’ın nasıl insanları kışkırtarak herkesin sabrını ve direncini
test etmeyi sevdiğini gösteriyor. Bakımevindeki özel öğretmeni Jerome’un
davranışlarına uyum sağlamak için elinden geleni yapıyor; fakat Jerome tüm
zekası ve cazibesiyle öngörülemez kalmaya devam ediyor.
3x3 Somnur Vardar
Boşlukta
Türkiye, 2022, 67'
Somnur Vardar
Türkçe, Kürtçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Mardinli atanamamış öğretmen Ferhat ve kuzeni Emrah, dedeleri ve babalarından
sonra ailenin üçüncü nesil erkekleri olarak inşaatlarda duvarcılık yaparlar.
Daha iyi bir seçenek çıkana kadar ikisi de bu işe mecburdur. Zorlu çalışma
koşulları ve gelecek kaygısıyla bunalan iki genç bu kısır döngüden çıkmanın
yollarını ararken, film işçi koğuşlarındaki yaşamlara ve büyük bir kentsel
yıkıma tanıklık eder.
Yolun Başında
Türkiye, Ermenistan, 2013, 86'
Somnur Vardar
İngilizce, Türkçe, Ermenice, Kürtçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Türkiye ve Ermenistan’dan bir grup genç, bir uzlaşı projesi için altı ay arayla
iki farklı kentte buluşur. Önce Muş’ta Ermeni yaşamının izlerini ararlar.
Ardından Gümrü’de, Muş’tan sürgün edilmiş ve hayatta kalmış Ermenilerin
torunlarıyla konuşurlar. Gruptaki gençler birbiriyle arkadaş olurken tarih,
hafıza, soykırım, inkâr ve gerçeklik talebinin yanı sıra dostluk ve güven
kavramlarını da sorgularlar. “Yolun Başında”, gençlerin çatışma ve uzlaşı
söylemlerini tutku ve içtenlikle, yer yer alınganlık, güvensizlik ya da katıksız
bir gençlik neşesiyle tartışmalarına tanıklık ediyor.
Baltık Şiirsel Belgesel Akımı
Beyaz Çanlar
White Bells / Baltie Zvani
Letonya, 1961, 24'
Ivars Kraulitis
Diyalogsuz
Küçük bir kız, bir çiçekçinin vitrininde gördüğü beyaz çanları aramak için sabah
vakti kalabalık bir şehirde tek başına dolaşır.
…Ve Çorba Vaktinde Hazır
...And the Soup is Ready in Time / …Ja Supp on Valmis õigel Ajal
Estonya, 1983, 20'
Valeria Anderson
Estonca, Rusça; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Bir kantinde çalışan işçilerin gündelik hayatları, endişe ve sevinçleri hakkında
bir portre belgeseli. Bahsi geçen insanlar; Klementi Dikiş İşletmesi’nde
yaptıkları işe sahip çıkan, yaptıkları işten memnuniyet duyan kişilerdir.
Disko ve Atom Savaşı
Disco and Atomic War / Disko ja Tuumasõda
Estonya, 2009, 80'
Jaak Kilmi
İngilizce, Estonca, Fince, Rusça; Türkçe ve İngilizce altyazılı
“Disko ve Atom Savaşı”, totaliter bir rejimin popüler kültürün kahramanlarıyla
karşı karşıya gelip kaybettiği, alışılmışın dışında bir enformasyon savaşının
öyküsünü anlatıyor. Batı popüler kültürü, o günlerin Sovyet çocuklarının dünya
görüşlerini şekillendirmede emsalsiz bir rol oynuyor – bugünlerde nispeten
sıradışı görülebilecek yöntemlerle. Fin televizyonu, otoritenin hiçbir şekilde
önüne set çekemediği bir hayal dünyasına açılan bir pencere oluyor.
Düşler Diyarı
Dream Land / Leiputrija
Letonya, 2004, 35'
Laila Pakalniņa
Diyalogsuz
Bu gözlemci belgesel “Microcosmos” filmi ile benzerlik taşımaktadır. Film, gün
doğumunun şiirsel bir çekimi ile başlar. Doğa uyanır. İhtişamlı güzelliğin
şiiri, aniden çirkinlik şiirine kayar. Şirin kuş ve böceklerin görüntüleri,
devasa şehir çöpleri ile yer değiştirir. Sıçanlar ve fareler etrafta cirit
atmakta; çöp, kokuşmuş ve yanındaki bataklık yılanlara yuva olmuştur. Çöpten
kurtulmuşlardır ama çok fazla sayıda başka canlılar için bir yuva olmuştur. Yeni
doğan fareler anneleri tarafından beslenir, yavru kuşlar yuvalarında ötüşür ve
gün böyle geçer. Bu sözsüz belgesel, görüntüler ile konuşurken, göze batmayan
bir klasik ezgi ona eşlik etmektedir. Devasa ay yükselerek, gecenin gölgesine
hakimiyeti bırakır. Hayat artık daha da gizlenmiş bir şekilde akar. Büyük çöp
buldozerleri bir sonraki atıklar için yer açar. Günün sonunda, günlük olaylar
gözden geçirilir – kim kimi yedi, kim bir mücadeleyi başararak hayatta kaldı.
Hayat böyle devam eder.
Sokak ’79
Street '79 / Tänav '79
Estonya, 1979, 10'
Heli Speek
Estonca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Gizli bir kamera yaz mevsiminde şehir hayatını ve kentsel ortamda bulunan
insanları gözlemler.
100 Yaşındakilerin Düşleri
Dreams of the Centenarians / Šimtamečių Godos
Litvanya, 1969, 17'
Robertas Verba
Litvanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Lenin’in yüzüncü yaş gününü anmak için yapılmış olsa da bu film, Sovyet
ideolojisini yüceltmekten oldukça uzak. Filmde yüz yaşındaki insanlar
hayatlarından bahsediyor. Onları hatıraları, Litvanya’nın geleneklerini ve
geçmişini aydınlatıyor. Film, geçen zamanın hissini yakalarken aynı zamanda
insan varoluşunun sorularını ele alıyor.
Animus Animalis
Animus Animalis (A Story about People, Animals and Things) / Animus Animalis (İstorija
apie žmones, žvėris ir daiktus)
Litvanya, 2018, 70'
Aistė Žegulytė
Litvanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Bir tahnitçi, bir geyik yetiştiricisi ve bir zooloji müzesi çalışanı, gerçeklik
ve yapaylık arasındaki çizginin iyice muğlaklaştığı bir çevrede yaşar. Ölü
hayvanlar, en canlı gözüken postür ve bakışlar için yarıştırılırken, insan ise
zamanı durdurmaya ve uzun süredir yaşamdan eser taşımayan şeyleri hayata
döndürmeye çalışır.
Puslu Çayırlarda Bir Gezinti
A Trip Across Misty Meadows / Kelionė ūkų lankomis
Litvanya, 1973, 10'
Henrikas Šablevičius
Litvanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Litvanya’nın şiirsel belgesel geleneğini sürdüren bu film, Litvanya’nın eski
demiryolu “Siaurukas”ın söküm sürecini ve yerine inşa edilen yeni demiryolunun
yapımını konu edinmektedir. Eski demiryolu ve onun modern muadili, arkaik taşra
Litvanya’sı ile Sovyetler’in sanayileşme süreci arasındaki çatışmanın bir
sembolü haline gelmiştir. Bu film, genellikle Litvanyalı karakter
arketiplerinin bir anlatımı olarak anılır.
10 Minutes Older
10 Minutes Older / Vecāks par 10 Minūtēm
Letonya, 1978, 10'
Herz Frank
Letonca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Çocukların yüzlerine yansıyan duyguları üzerine 10 dakikalık uzun bir yolculuk.
Korku, merak ve gülümseyiş. Hepsi karanlık bir sinema salonunda oturmaktadır.
Onların gördüğü şeyi biz görmeyiz; fakat sadece yüzlerine bakarak tahmin
edebiliriz.
Şehirde Akan Zaman
Time Passes through the City / Laikas eina per Miestą
Litvanya, 1966, 20'
Almantas Grikevičius
Litvanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Bu filmin ana kahramanı, Vilnius şehridir. Vilnius aynı zamanda Litvanya’nın
tarihsel gerçekliğinin de bir metaforu olarak görev alır. Fakat bu film, sadece
Litvanya’nın devlet olma hâlini ve tarihselliğini sinematografik bir dilde
yansıttığı için değil, aynı zamanda sinema tarihini de ele aldığı için
benzersizdir. Rus (Sovyet) montaj tekniklerini kapsadığı kadar, Litvanya
sinemasındaki ilk “cinéma-vérité” izlerini de barındırmakta.
Nehirdeki Elma
Ābols Upē / Apple in the River
Letonya, 1974, 76'
Aivars Freimanis
Letonca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
“Nehirdeki Elma”, hızla büyüyen Riga’nın ortasındaki, tam anlamıyla bir “eski
hayatın” adası olan Zaķusala’yı anlatıyor. Bununla birlikte, çevredeki
sanayileşme kaçınılmaz olarak Zaķusala’ya da zarar vermektedir ve film bu
ortamın gözlemlenmesi üzerine yoğunlaşır. Ana karakterler Janka ve Anita’nın aşk
hikâyeleri yavaş yavaş ön plana çıksa da, bu iki karakter tasvir edilen olaylar
için yalnızca katalizördür.
Mars’ın En İyi 511 Fotoğrafı
511 Best Photos of Mars / 511 Paremat Fotot Marsist
Estonya, 1968, 15'
Andres Sööt
Estonca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Film, Estonya’nın ilk cumhuriyetinden kalan burjuva tavırlara sahip yaşlı
kadınların hâlâ var olduğu ve Sovyet rejimi gençlerinin uygun kıyafetleri
olmadığı takdirde restoranlarda sipariş veremediği 1960’ların sonunda, kafe ve
gece kulüplerine giden çeşitli müşterileri karşımıza çıkarır. Filmde gördüğümüz,
Tallinn’in efsanevi kafeleri “Pearl” ve “Moscow”un müşterileri gerçek zamanda
filme çekilmiştir. Filmin eşsizliği; gündelik karmaşaları melankolik şiirin
duygusal doruğu ve uzak yıldızların haritalarından yola çıkarak gözlemleyen
tuhaf ve bağımsız film müziğiyle ekrana yansır. Artur Alliksaar’ın şiirleri
Aarne Üksküla tarafından okunmuştur.
Bir İnsan Doğuyor…
A Human is Born... / Sündis Inimene...
Estonya, 1975, 17'
Leida Laius
Estonca, İngilizce, Rusça; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Dünyaya gelmek bir insanın hayatındaki önemli olaylardan biridir, hatta belki de
en önemlisidir. Bu film saflık ve içtenlikle doğum anlarını yakalamıştır.
1970’lerde sinemacıların bir doğum hastanesinde çekim yapabilmesine nadir
rastlanır. Yönetmen Leida Laius ve kameramanı Arvo Iho bunu başarmıştır. Dahası,
gizli kamera ile çekilen sahneler gerçek, samimi ve insani bir dürüstlüğü
yansıtmaktadır.
Başka Dünya Yok
Düşler Diyarı
Dream Land / Leiputrija
Letonya, 2004, 35'
Laila Pakalniņa
Diyalogsuz
Bu gözlemci belgesel “Microcosmos” filmi ile benzerlik taşımaktadır. Film, gün
doğumunun şiirsel bir çekimi ile başlar. Doğa uyanır. İhtişamlı güzelliğin
şiiri, aniden çirkinlik şiirine kayar. Şirin kuş ve böceklerin görüntüleri,
devasa şehir çöpleri ile yer değiştirir. Sıçanlar ve fareler etrafta cirit
atmakta; çöp, kokuşmuş ve yanındaki bataklık yılanlara yuva olmuştur. Çöpten
kurtulmuşlardır ama çok fazla sayıda başka canlılar için bir yuva olmuştur. Yeni
doğan fareler anneleri tarafından beslenir, yavru kuşlar yuvalarında ötüşür ve
gün böyle geçer. Bu sözsüz belgesel, görüntüler ile konuşurken, göze batmayan
bir klasik ezgi ona eşlik etmektedir. Devasa ay yükselerek, gecenin gölgesine
hakimiyeti bırakır. Hayat artık daha da gizlenmiş bir şekilde akar. Büyük çöp
buldozerleri bir sonraki atıklar için yer açar. Günün sonunda, günlük olaylar
gözden geçirilir – kim kimi yedi, kim bir mücadeleyi başararak hayatta kaldı.
Hayat böyle devam eder.
Troas’ta Suya Dair
Türkiye, 2022, 14'
Felat Erkozan
Türkçe; İngilizce altyazılı
“Troas’ta Suya Dair”, Kazdağları yöresindeki su krizi meselesine yoğunlaşıyor.
Belgesel, enerji projeleri ve madencilik faaliyetleri sebebiyle kuraklık tehdidi
altındaki bölgede yaşayan yerel halkın suya erişim zorluğunu odağına alıyor.
Diğer tarafta ise yakın geleceğimizin en büyük sorunu olan iklim krizi ve su
adaleti meselesini yeniden gündeme getiriyor.
Huzur Çiftliği
Türkiye, 2022, 20'
Feyzi Baran
Türkçe; İngilizce altyazılı
Yaralı ve bakıma muhtaç hayvanlar için kendi imkanlarıyla bir dünya kuran Mehmet
Yüksel’in bu dünyasına insanlar huzur çiftliği diyor. Türkiye’nin dört bir
yanından yüzlerce yaralı hayvan, huzur çiftliğinde tedavi edildikten sonra
yaşamını tek başına sürdürebiliyorsa doğaya dönebiliyor, sürdüremiyorsa
ömürlerinin sonuna kadar bu çiftlikte özgürce yaşayabiliyor.
Burada Sana Yer Yok
No Place for You in Our Town
Bulgaristan, 2022, 81'
Nikolay Stefanov
Bulgarca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
“Burada Sana Yer Yok”, izleyiciyi Bulgaristan’ın en sorunlu şehirlerinden
Pernik’teki futbol holiganlarının zihni ile ortak olmaya davet eder. Bir
zamanların yükselen endüstri merkezinden bugüne kalan şey, vatandaşların
dayanıklılıkları hakkındaki şehir efsaneleridir — madencilerin cesur ve şanlı
yeraltı geçmişlerinin bir yankısı. Özel erişime sahip Nikolay Stefanov’un
kamerası, dazlak ve bekar bir baba olan Tsetso, çete lideri Dado ve gruptaki tek
kadın olan Mimeto’yu sessizce takip ediyor. Hepsinin kendilerini adadığı şey,
madenci atalarının gücünü ve birliğini zihinlerinde canlı tutarak takımlarının
son ligden yükselmesine yardımcı olmaktır.
Bununla birlikte Tsetso hastalanıp aylarca hastanede kalınca, sıradan hayatları
ciddi bir şekilde zorlaşır. Bu esnada çürüyen şehir, yolsuzluk ve suçun sebep
olduğu ciddi bir su krizi ile karşı karşıyadır. Derin kişisel ve toplumsal
krizlerin ortasında, Nikolay Stefanov’un kamerası holiganların sert ve kaba
görünüşlerinin ardına sızıyor ve sadece onların hayatını değil, aynı zamanda
dünya çapında onlar gibi milyonlarca insanın hayatını da samimi ve hakiki bir
merakla keşfediyor.
Vakti Gelince
Türkiye, 2022, 16'
Murat Yüksel
Türkçe; İngilizce altyazılı
Yönetmen Murat Yüksel, Aydın’ın Çine ilçesindeki kuars ve felspat madenlerinin
ekolojik sisteme ve halk sağlığına olumsuz etkilerini gözler önüne serdi.
Aydın’ın Çine ilçesinin güneydoğusunda yer alan kuars ve felspat madenleri halk
sağlığına ve ekolojik yapıya zarar veriyor. İş güvenliğinden yoksun şekilde
çalıştırılan işçiler akciğer hastalıklarına yakalanıyor. Yöredeki 25 maden
işletmesinde yaklaşık 6 bin işçi çalışıyor. En yaygın görülen hastalık ise
silikozis. Sağlığı bozulan insanlar uzun yıllar boyunca ıstırap içinde yaşam
mücadelesi verirken, şu ana kadar en az 50 işçinin hayatını kaybettiği
belirtiliyor.
Belgeselci Murat Yüksel, geçen yıl objektifini bu yöreye çevirdi. Köylüler,
işçiler, sağlık uzmanları, çevreciler ve meslek odası temsilcileriyle
röportajlar yaptı, yaşanan olayları ve çevre tahribatını görüntüledi.
Uygunsuz Madde
Matter out of Place
Avusturya, 2022, 105'
Nikolaus Geyrhalter
İsviçre Almancası, Arnavutça, Nepalce, İngilizce; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Kıyılarda atık, dağlarda atık. Okyanus tabanlarında ve de yeryüzünün
derinliklerinde. “Uygunsuz Madde”, gezegenimizin dört bir yanına, en ücra
köşelerine kadar yayılan atık maddelerimiz hakkında bir film.
Nikolaus Geyrhalter, atık maddelerimizin gezegen boyunca izini sürüyor ve bu
devasa miktarlardaki atıkları kontrol altına almak için verilen bitmek bilmez
mücadeleye ışık tutuyor.
Animus Animalis
Animus Animalis (A Story about People, Animals and Things) / Animus Animalis (İstorija
apie žmones, žvėris ir daiktus)
Litvanya, 2018, 70'
Aistė Žegulytė
Litvanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Bir tahnitçi, bir geyik yetiştiricisi ve bir zooloji müzesi çalışanı, gerçeklik
ve yapaylık arasındaki çizginin iyice muğlaklaştığı bir çevrede yaşar. Ölü
hayvanlar, en canlı gözüken postür ve bakışlar için yarıştırılırken, insan ise
zamanı durdurmaya ve uzun süredir yaşamdan eser taşımayan şeyleri hayata
döndürmeye çalışır.
Zeytinliğin Ardı
Türkiye, 2022, 19'
Mervan Serhat Sarışın
Türkçe; İngilizce altyazılı
Akbelen Ormanı’nın maden sahasına dönüştürülmesine engel olmak için verilen
mücadele, çadır nöbeti tutan köylüler üzerinden anlatılmaktadır.
Bir Aradalık
Burada Sana Yer Yok
No Place for You in Our Town
Bulgaristan, 2022, 81'
Nikolay Stefanov
Bulgarca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
“Burada Sana Yer Yok”, izleyiciyi Bulgaristan’ın en sorunlu şehirlerinden
Pernik’teki futbol holiganlarının zihni ile ortak olmaya davet eder. Bir
zamanların yükselen endüstri merkezinden bugüne kalan şey, vatandaşların
dayanıklılıkları hakkındaki şehir efsaneleridir — madencilerin cesur ve şanlı
yeraltı geçmişlerinin bir yankısı. Özel erişime sahip Nikolay Stefanov’un
kamerası, dazlak ve bekar bir baba olan Tsetso, çete lideri Dado ve gruptaki tek
kadın olan Mimeto’yu sessizce takip ediyor. Hepsinin kendilerini adadığı şey,
madenci atalarının gücünü ve birliğini zihinlerinde canlı tutarak takımlarının
son ligden yükselmesine yardımcı olmaktır.
Bununla birlikte Tsetso hastalanıp aylarca hastanede kalınca, sıradan hayatları
ciddi bir şekilde zorlaşır. Bu esnada çürüyen şehir, yolsuzluk ve suçun sebep
olduğu ciddi bir su krizi ile karşı karşıyadır. Derin kişisel ve toplumsal
krizlerin ortasında, Nikolay Stefanov’un kamerası holiganların sert ve kaba
görünüşlerinin ardına sızıyor ve sadece onların hayatını değil, aynı zamanda
dünya çapında onlar gibi milyonlarca insanın hayatını da samimi ve hakiki bir
merakla keşfediyor.
Miss Kiet’in Çocukları
Miss Kiet's Children
Hollanda, 2016, 115'
Petra Lataster-Czisch, Peter Lataster
Felemenkçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Kiet Engels her çocuğun istediği türden bir öğretmendir. Öğretmenimiz otoriter
ama acımasız değil. Sevgi dolu ama asla yumuşak başlı değil. Sabrının sınırı da
yok. Kiet Hanım’ın öğrencileri Hollanda’ya yeni geldi. Çoğu göçmen. Onlar için
her şey yeni ve kafa karıştırıcı. Bazıları başlarda geçimsiz ve dik başlıydı.
Fakat Kiet Hanım’ın sert ama sevgi dolu dokunuşunun üzerlerinde sakinleştirici
ve ilgi uyandırıcı bir etkisi var. Öğrencilerine sadece Felemenkçe okuyup
yazmayı değil, aynı zamanda onlara sorunları beraber nasıl çözeceklerini ve
birbirlerine saygı duymayı öğrenmekte yardımcı oluyor. Çocuklar yavaş yavaş
beceri ve özgüven kazanıyor.
Samiler’in İlmek İlmek Dokunan Tarihi
Historjá – Stygn för Sapmí / Historjá – Stitches for Sápmi
İsveç, Norveç, 2021, 88'
Thomas Jackson
Sami, İsveççe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Britta Marakatt-Labba, İsveç’in en bilinen Sámi sanatçılarından biridir.
Almanya’da “Documenta 14”te sergilenen ve Sami tarihinin motiflerini betimleyen
Historjá isimli eseri ise Sami kültürünü anlatan bu belgeselin de başlangıç
noktası olmuştur. Britta, “Ben mücadelenin içinde doğdum çünkü Sámi kültüründe
biz her zaman savaşmak zorundayız – din baskısına, devlete, sınırlarımızın
ihlaline ve kültürümüze saldırıya karşı. Şimdi de diğer bir mücadeleye göğüs
germek durumundayız, o da iklim değişikliği. Üstelik, bunu yenemezsek, bu bizim
sonumuz olacak,” diye ifade ediyor kendisini. Ancak bu, sadece Samilere değil
tüm insanlığa seslenen güçlü bir mesaj.
Bu belgeselde, tarihi olaylar ve mitolojik imgeler, iklim değişikliğinin ren
geyiği sürülerini ve buna bağlı olarak Sami kültürünün varlığını nasıl tehdit
ettiğine ilişkin sorularla birlikte örülüyor.
North Circular
İrlanda, 2022, 85'
Luke McManus
İngilizce; Türkçe altyazılı
“North Circular”, Phoenix Park’tan Dublin Limanı’na kadar Dublin’deki North
Circular Road boyunca uzanan, ülkenin en sevilen ve kötü şöhretli yerlerinden
bazılarını birbirine bağlayan bir sokağın manzaraları, tarihi ve müziğini
keşfeden bir belgesel müzikaldir.
Siyah beyaz olarak 4:3 Akademi oranında anlatılan film, şehrin ve ulusun
tarihinden, sömürgecilikten akıl sağlığına, kadın özgürlüğü mücadelesine kadar
pek çok anlatıya davet ederken aynı zamanda Dublin’in yakın zamandaki folk
müziği yaşatma merkezi olan, efsanevi Cobblestone Pub’ı alaycı emlak
müteahhitlerinin elindeki yıkımdan kurtarma savaşı da dahil olmak üzere
günümüzün acil sorunlarıyla ilgileniyor.
Film ayrıca John Francis Flynn, Séan Ó Túama, Eoghan O’Ceannabháin, Ian Lynch ve
Gemma Dunleavy gibi North Circular’daki yerel sanatçıların müzik
performanslarını da içeriyor.
Her Gün İsyan
Everyday Rebellion
Avusturya, İsviçre, 2013, 118'
Arash Riahi, Arman T. Riahi
İngilizce, İspanyolca, Arapça, Farsça; Türkçe ve İngilizce altyazılı
New York Wall Street’te meydana gelen Occupy (İşgal Et) hareketinin İspanya’daki
Indignados (Öfkeliler) eylemleriyle ortak noktası ne? İran Demokrasi hareketi
ile Suriye’deki şiddetsiz ayaklanmalar arasında bir ilişkiden söz edilebilir mi?
Peki Femen’in Ukraynalı üstsüz aktivistleri ile örneğin Mısır’daki İslam kültürü
arasındaki bağlantı nedir? Hepsinden önemlisi, Sırbistan ve Türkiye’nin tüm
bunlarla ilgisi ne? İşbu ülkelerde, birbirinden farklı birçok insanın
gerçekleştirdiği ayaklanmalar ortak nedenlere dayanmıyor olabilir. Ancak
mücadelelerinde kullandıkları yaratıcı ve şiddet içermeyen yöntemler arasında
oldukça kuvvetli bir bağ söz konusu.
“Her Gün İsyan”, şiddetsiz direnişin yaratıcılığına bir övgü. Film,
diktatörlüklerin ve hatta kimi küresel şirketlerin kudretine meydan okuyan yeni
eylem biçimlerinin günbegün icat edildiği, çağdaş ve hızla değişen bir toplumun
yarattığı etkileri mercek altına alıyor.
Ulysses Çevirmek
Wergerandina Ulyssesê
Hollanda, Türkiye, 2023, 70'
Aylin Kuryel, Fırat Yücel
Kürtçe, Türkçe, Felemenkçe, İngilizce; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Kawa Nemir ayaklı bir Kürtçe sözlük gibidir. Yeni bir kelime veya deyim duyar
duymaz kaydını düşer ve katiyen unutmaz. Bu kolektif hafızayı yıllardır kağıda
döken ve dünya edebiyatından pek çok klasiği Kürtçeye kazandıran Kawa’nın önünde
yeni bir eşik vardır: Okuması en zor romanlardan biri kabul edilen James
Joyce’un Ulysses’ini Kürtçeye çevirmek. Yıllarca bu romanın şifreleri üzerine
kafa yoran Kawa, Türkiye’deki siyasi koşullar yüzünden Amsterdam’a taşınır ve
bir edebiyat bursu ile Anne Frank’ın günlüğünü yazmaya başladığı eve yerleşir.
Tıpkı sürgündeki Joyce gibi Kawa da anadilinin konuşulduğu topraklara uzaklardan
bakmaktadır artık. Peki Kürtçe Ulysses ne zaman yayımlanacaktır?
Duyurular
Şiirsel belgeseller geçidi
Documentarist 16. İstanbul Belgesel Günleri, 10-15 Haziran 20023 tarihlerinde
kapsamlı bir programla geliyor. Bu yılın odağında, belgesel tarihinin az bilinen
bir dönemi olarak Baltık ülkeleri Litvanya, Estonya ve Letonya’da 1960’lardan
itibaren üretilen filmler yer alıyor. Baltık Şiirsel Belgesel akımını kapsamlı
bir seçki ile Türkiye’ye tanıtacak olan program kapsamında Litvanyalı ünlü
belgeselci Audrius Stonys festival konuğu olarak bir sinema dersi verecek.
Stonys’in yanısıra bu yıl üçer filmiyle festivalin onur konukları olarak davet
edilen diğer yönetmenler ise Hollandalı tanınmış belgeselciler Petra Lataster-Czisch
ve Peter Lataster çifti ile Türkiye’den Boşlukta adlı son filmiyle ödüller alan
Somnur Vardar.
Programın diğer önemli ayağı, James Joyce’un “Ulysses”inin yayınlanışının 100.
yılı dolayısıyla Avrupa’nın 18 kentinde gerçekleşen Ulysses European Odyssey
projesinin İstanbul programı çerçevesinde hazırlanan Bir Aradalık başlıklı
bölüm. Türkiye’den 26 yeni belgeselin sunulacağı programda, gezegenimizin
ekolojik sorunlarını ele alan belgeseller bir kez daha İBB işbirliği ile Müze
Gazhane’de gösterilecek. Festivlain yer alacağı diğer mekânlar: Fransız Kültür
Merkezi, Aynalı Geçit, Metrohan ve Caddebostan Kültür Merkezi.
Detaylı program pek yakında!
Görsel: Bridges of Time (2018) filminden
Özel Gösterimler
“Barış İçin Kadın Sesi” Filmleri
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği, Operation 1325 ve Swedish Institute
işbirliğiyle, bugüne kadar ağırlıklı olarak siyaset alanına bırakılan “barış” ve
“güvenlik” meselesini kadınların perspektifiyle ele almak; sivil toplumda ve
medyada barış sesinin yükseltilmesinde aracı olmak amacıyla 2022 yılında “Barış
İçin Kadın SES’i” projesini hayata geçirdi.
Yazılı içerikler, video ve podcastlerle kadınların barış kurucu rolünün
güçlendirilmesine katkı sağlamayı amaçlayan bu proje ile Türkiye’de Kürt
meselesi başta olmak üzere ülkemizde ve dünyadaki savaş ve çatışmalar, kadın
perspektifinden ve barış inşasını gündemleştirecek şekilde ele alındı. Proje
kapsamında gazeteci Ayşegül Doğan, film ve belgesel yapımcısı Ekin Çalışır,
yönetmen Fatma Çelik, bağımsız belgesel film yapımcısı ve feminist video-aktivist
Güliz Sağlam ve gazeteci Mehveş Evin tarafından 5 video-belgesel üretildi.
Barışa adanmış bir ömür: Aysel Tuğluk
Söyleşi: Mehveş Evin, Kamera & Kurgu: Nesrin Ölmez, 14', 2022
Genç bir avukat ve insan hakları savunucusundan Kürt siyasetinin güçlü kadın
figürlerinden birine evrilen Aysel Tuğluk’u gerçekte ne kadar tanıyoruz?
SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği’nin “Barış için Kadın SES’i” projesi kapsamında
gazeteci Mehveş Evin ve yönetmen Nesrin Ölmez’in hazırladığı “Aysel” filmi,
kamuoyuna yansımayan yönleriyle Tuğluk’un hayatına ve mücadelesine odaklanıyor.
HDP eşbaşkan yardımcısıyken tutuklanan Aysel Tuğluk, annesinin cenazesine
yapılan ırkçı saldırı sonrasında, adım adım demans hastalığına sürüklendi.
Bağımsız kurumların verdiği “cezaevinde kalamaz” raporuna rağmen iki yıllık bir
gecikmeyle, Ekim 2022’de tahliye edildi. Geri dönüşü olmayan bir hastalıkla
mücadelesi süren Tuğluk’un hikayesi, aslında memleketin hikayesi… Eren Keskin,
Sırrı Süreyya Önder, Reyhan Yalçındağ, Ahmet Türk gibi yol arkadaşlarının
anekdotlarla, anılarla anlattığı Aysel Tuğluk, medyada gösterilenden farklı
yönleriyle karşımızda. Tuğluk nezdinde Kürt kadınlarının toplumda, siyasette ve
barış inşasında var olma mücadelesinin aktarıldığı kısa filmin müziklerini ise
Ezgi Sevgi Can ve Çınar Aksoy hazırladı.
Rosa: Haklarımız ve hayatlarımız için!
Yönetmen: Güliz Sağlam, Kamera: Serra Akcan, 15', 2022
Kürt kadınların yıllardır verdiği özgürlük mücadelesinin birikimi ve ilhamıyla,
2018 yılında kurulan Rosa Kadın Derneği, kadınlara yönelik şiddetle mücadele
alanında çalışan bir dernek. Belgesel film yapımcısı ve feminist video-aktivist
Güliz Sağlam’ın hazırladığı bu video-belgeselde, kayyum yönetiminin kapattığı
kadın dayanışma ve danışma merkezlerinin boşluğunu, yeniden bir araya
gelebilecekleri bir alan yaratarak doldurmaya çalışan, hakları ve hayatları için
mücadele eden kadınların hikayesine tanıklık ediyoruz.
Hakikat, İnat, Cesaret, Umut: Eren Keskin
Söyleşi: Ayşegül Doğan, Kurgu & Kamera: Nesrin Ölmez, 15', 2022
Eren Keskin on yıllardır Türkiye’de insan haklarını maruz kaldığı tehdit ve
saldırılara rağmen ödün vermeden savunuyor. Onun mücadelesinde hakikat, inat,
cesaret ve umut var. Gözaltında Cinsel Taciz ve Tecavüze Karşı Hukuki Yardım
Bürosu kurucularından, İHD Eş Genel Başkanı Eren Keskin’in hayatına odaklanan bu
film, aynı zamanda Türkiye’nin yakın siyasi tarihine dair hafıza tazeliyor.
İki silahlı saldırı yaşayan, sosyal medyada neredeyse her gün tehdit ve linç
edilen, hakkında toplam 143 dava, 26 yıl 9 ay hapis cezası olan Eren Keskin, “Bu
kadar şey yaşıyorsunuz, niye vazgeçmiyorsunuz diye çok soran olur” diyor ve
ekliyor: “İnsan hakları mücadelesini hep ölülerimize karşı borcumuz olarak
tanımlıyorum. Sanki bir yerden bizi izliyorlar ve vazgeçmeyin diyorlar.”
Kezî
Yönetmen ve Kamera: Fatma Çelik, 7', 2022
Kendi imkanlarıyla okuma yazma öğrenen Fatma Taşlı Tunç aile içerisinde verdiği
mücadelesini, arzularını ve isyanlarını şiirlerinde dile getiriyor. Çoğunlukla
kadınların yaşamı üzerine şiirler yazan Tunç, Jin TV’de ‘Jiyana Dayikan
(Kadınların Yaşamı)’ isimli bir program da yapıyor. Fatma Çelik’in
yönetmenliğini üstlendiği bu filmde Tunç’un yaşamını şiirlerinden takip ederken
mücadele ile oluşturduğu kendi alanlarında bir yolculuğa çıkıyoruz.
“Kadın, hikâye ve edebiyatı ayıramazsın birbirinden. Her kadının yaşamında ilgi
çekici bir hikâye mutlaka vardır. Kimisi ifade edebilmiştir ama kimisi hâlâ
içinde tutuyor.”
Kadın, Yaşam, Adalet
Yönetmen ve Kurgu: Ekin Çalışır, 11', 2022
Kürt kadınlar için adalete ulaşmanın tek yolu kadın dayanışmasından ve sivil
toplumdan geçiyor. Kadınlar gasp edilen yaşam haklarına kavuşabilsin diye omuz
omuza mücadele veren Diyarbakır Barosu Kadın Hakları Merkezi, gazeteciler ve
kadın örgütleri devletin yoğun baskısı altında, devletin yapmaya tenezzül
etmediği bir görevi üstleniyor; adaletin yolunu açmaya çalışıyor.
Bu video belgeselde Diyarbakır Barosu Kadın Hakları Merkezi’nden genç kadın
avukatların hikayesi ve kadının adalete erişimi için verdikleri mücadele
anlatılıyor. Hem bölgede hem de Türkiye’de örnek alınması gereken başarılara
imza atan Merkez, kadına şiddetin yargılandığı duruşmalara katılarak adalet
mekanizmalarına kadın perspektifi kazandırıyor, toplumsal cinsiyet temeli ve
politik çerçevesi göz önünde tutularak yargılama yapılması için çalışıyor.
Merkez’in bu konudaki öncü rolü genç kadın avukatlara ilham kaynağı oluyor,
mücadele alanı açıyor ve onları güçlendiriyor.
Türkiye Panorama
Koçer
Türkiye, 2023, 62'
Selim Alan
Kürtçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Koçer, sabit yerleşik bir düzeni olmayan göçebe Kürt topluluklarına verilen
addır. Daima çadırlarda yaşarlar. Neredeyse tek geçim kaynakları hayvancılıktır.
Koçerlerin belirli yazlık ve kışlık yerleşim bölgeleri vardır. Koçerler
havaların soğumaya başladığı dönemlerde gerek kendi barınmaları gerekse
hayvanlarının ihtiyaçlarının giderilebilmesi için daha sıcak hava koşullarının
olduğu yerlere göçerler. Yerleşim yeri olarak yüksek kesimler ve dağların
aralarında suya yakın otlaklar seçilir. Bu da dış dünya ile kısıtlı iletişimin
bir sebebidir. Yerleşik düzeni olmayan bu topluluklarda eğitim seviyesi,
okur-yazar oranı ve kültür seviyesi düşüktür. Ataerkil yapı mevcuttur.
Herkes Toprağa Gömülür, Ben Suya
Türkiye, 2022, 73'
Fettullah Çelik
Kürtçe, Türkçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Dicle nehri üzerine inşa edilen Ilısu Barajı ile ilgili konuşulmaya başlandığı
1950’li yıllardan bu yana yapımının iptali için sayısız eylem ve etkinlik
yapılmasına rağmen baraj yapıldı. Barajın etki alanı üzerinde bulunan onlarca
köy ve bir ilçenin tüm yaşanmışlıkları, tarihi ve kültürel değerleri pek çok
endemik özelliği suya gömüldü.
Hasankeyf ve çevresi çığlıklarını göğe şöyle savuruyor: Herkes toprağa gömülür
ben suya.
Düet
Türkiye, 2022, 72'
İdil Akkuş, Ekin İlkbağ
Türkçe, İngilizce; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Mısra ve Defne, senkronize yüzme sporu sayesinde tanışmış iki yakın arkadaş ve
düet partneridir. 2016 Rio Olimpiyat Elemeleri’nde yarışma şansını kaçırdıktan
sonra 2020 Olimpiyatları için çalışmaya başlarlar. Hayallerinin peşinden
gittikleri sırada, spor için yetersiz koşullar ve Kovid-19 pandemisi gibi birçok
sorunla yüzleşmek zorunda kalırlar. Kadınlar ve LGBTİ+’lar için baskıcı bir
toplumda ortak hayalleri için çalışırken, karakterleri birbirinden tamamen
farklı bu iki arkadaşın mücadelesi, onları zor bir kararla karşı karşıya
bırakır.
Boşlukta
Türkiye, 2022, 67'
Somnur Vardar
Türkçe, Kürtçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Mardinli atanamamış öğretmen Ferhat ve kuzeni Emrah, dedeleri ve babalarından
sonra ailenin üçüncü nesil erkekleri olarak inşaatlarda duvarcılık yaparlar.
Daha iyi bir seçenek çıkana kadar ikisi de bu işe mecburdur. Zorlu çalışma
koşulları ve gelecek kaygısıyla bunalan iki genç bu kısır döngüden çıkmanın
yollarını ararken, film işçi koğuşlarındaki yaşamlara ve büyük bir kentsel
yıkıma tanıklık eder.
REC
Türkiye, 2022, 7'
Rezan Mir Uğurlu
Kürtçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Koyun sürülerinin çokluğuyla bilinen bir kıyı köyüne, sürülerin hareketini kayıt
altına almak üzere köye giden çekim ekibi kameranın başından bir süreliğine
ayrılır. Onların ayrılmasıyla kameranın başka ziyaretçileri olacaktır.
Huzur Çiftliği
Türkiye, 2022, 20'
Feyzi Baran
Türkçe; İngilizce altyazılı
Yaralı ve bakıma muhtaç hayvanlar için kendi imkanlarıyla bir dünya kuran Mehmet
Yüksel’in bu dünyasına insanlar huzur çiftliği diyor. Türkiye’nin dört bir
yanından yüzlerce yaralı hayvan, huzur çiftliğinde tedavi edildikten sonra
yaşamını tek başına sürdürebiliyorsa doğaya dönebiliyor, sürdüremiyorsa
ömürlerinin sonuna kadar bu çiftlikte özgürce yaşayabiliyor.
İnsanoğlu
Türkiye, 2022, 25'
Neslihan Ş. Akpınar
Türkçe; İngilizce altyazılı
“İnsanoğlu” belgeseli, denetimli serbestlik kapsamındaki zorunlu çalışma
sürelerini bir tiyatro oyunu sahneleyerek tamamlamaya çalışan hükümlüleri oyunun
sahnelenmesine kadar geçen süreçte takip ediyor. Daha önce hiç bir sahne
deneyimi olmayan oyuncuların deneyimli bir tiyatro oyuncusu ile karşılaşmasına
tanıklık ederken, oyuncuları oyunda ele alınan kavramlar üzerine de düşünmeye
sevk ediyor.
Rodakis’i Ararken
Danimarka, Türkiye, 2023, 57'
Kerem Soyyılmaz
Türkçe, İngilizce, Yunanca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
1887 yılında 17 yaşında ölen Chrysoula, İstanbul’a 100 km uzaklıktaki küçük bir
köydeki evlerinin zeminine gömüldü. 37 yıl sonra Chrysoula’nın ailesi nüfus
mübadelesi nedeniyle onu evin zemininde gömülü bırakıp Kuzey Yunanistan’a sınır
dışı edildi. 100 yıl sonra bu eski yaşayan bir aile zemin tamiratı yaparken
Chrysoula’nın mezar taşını buldu. Film yönetmen Kerem Soyyılmaz’ın 2016’da taşın
bulunması, taşın ailesinin araştırılması ve 2022’de Selanik’te son bulan arayış
üzerine kendi ve ailesinin başından geçenleri anlattığı bir öykü.
“Rodakis’i Ararken”, Türkiye ve Yunanistan halklarını bir mezar taşı üzerinden
birleştiren, tarihi kopuklukları gözden geçirirken yeni yaklaşımlar getiren bir
belgesel. Ulus devlet yaratım sürecinde gözden kaçmış olan, din bazlı ayrışmanın
basit insanların basit hayatları üzerindeki etkisine dair, nüfus mübadelesi ve
cumhuriyetin 100. yılında anlamlı bir hikaye.
Zeytinliğin Ardı
Türkiye, 2022, 19'
Mervan Serhat Sarışın
Türkçe; İngilizce altyazılı
Akbelen Ormanı’nın maden sahasına dönüştürülmesine engel olmak için verilen
mücadele, çadır nöbeti tutan köylüler üzerinden anlatılmaktadır.
Suriyeli Kozmonot
Türkiye, 2022, 13'
Charles Emir Richards
Arapça; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Bu, uzaya çıkan ilk Suriyeli olan Muhammed Faris’in hikayesidir. Özgür bir
Suriye hakkındaki görüşleri yüzünden hedef haline geldiği için ülkesinden kaçmak
zorunda kalır.
Belgesele Yolculuk
Türkiye, 2022, 20'
Miraç Eraslan
Türkçe; İngilizce altyazılı
“Önce kendi sokağını anlat,” demiş Çehov. Sinema bölümünden mezun olan
arkadaşlarım neler yapıyor? Bunu görmek için yola çıktık.
Cevizin Altında
Türkiye, 2023, 20'
Begüm Aksoy
Türkçe; İngilizce altyazılı
Bir duygu durumu sendromu olarak bilinen manik depresif bozukluk yani bipolar
bozukluğu kitaplardan, sinemadan ya da doktorlardan öğrenmedim ilk olarak.
Annemden öğrendim. Annem genç kızlığa adımını attığı yıllardan beri bu ruhsal
bozuklukla yaşıyor ve ömrünün sonuna kadar yaşamaya devam edecek. Annem elli
altı yaşında, on beş yaşında bipolar bozukluğu fark edildiğinden beri ilaç
kullanıyor, psikiyatrik yardım alıyor. Ben bu filmin senaristi ve yönetmeni
yirmi beş yaşındayım. Yıllardır krizlere, iniş, çıkışlara tanıklık ediyorum. Çok
dingin bir denize bakarken bir anda kocaman dalgalarla yüzleşmek gibi bir şey
bu. Anlatarak kelimelerin kifayetine sığınamayacağım ama gösterebileceğim bir
şey.
Bu belgeselde annemin ilk hastalığının başlangıcından bu yana neler hissettiği,
ailesinin nasıl tepki verdiğini, tedaviyi, çocukluğunu, nasıl evlendiğini, ablam
ve beni konuşmak istiyorum. Film bir çocukluk fotoğrafının anısıyla açılacak. Bu
fotoğrafın peşinden giderken fotoğraftaki annenin yaşamına uzanacağız. Annemle
kurduğum bu diyalogu onun yaşadığı üç evde, anne evi, babamla yaşadığı ev ve
babamla ayrıldıktan sonra tek başına yaşadığı ev, kuracağız. Bipolar anneyi
anlamak üzerine kadınlığı, anneliği, aile olmayı sorgulayan bu deneysel belgesel
aynı zamanda toplumun çoğu kesimi tarafından bilinmeyen ya da yanlış bilinen bu
psikiyatrik hastalık hakkında farkındalık oluşturacak. Film de eski
fotoğraflardan, aile arşivinden, eski eşyalardan, anılardan, tanıklıklardan,
mektuplardan yararlanacağım. Sinemanın şifalı, iyi gelen bir tarafı var.
İnanıyorum ki bu belgesel bana, anneme ve benzer süreçleri yaşamış on binlerce
insana iyi gelcek. Toplumun diğer bir kesiminin ise duyarlılığını ve bu konuda
öğrenmeye olan heveslerini arttıracak.
Boşlukta
Türkiye, 2022, 67'
Somnur Vardar
Türkçe, Kürtçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Mardinli atanamamış öğretmen Ferhat ve kuzeni Emrah, dedeleri ve babalarından
sonra ailenin üçüncü nesil erkekleri olarak inşaatlarda duvarcılık yaparlar.
Daha iyi bir seçenek çıkana kadar ikisi de bu işe mecburdur. Zorlu çalışma
koşulları ve gelecek kaygısıyla bunalan iki genç bu kısır döngüden çıkmanın
yollarını ararken, film işçi koğuşlarındaki yaşamlara ve büyük bir kentsel
yıkıma tanıklık eder.
Bu Ben Değilim
Türkiye, 2022, 92'
Jeyan Kader Gülşen ve Zekiye Kaçak
Türkçe; İngilizce altyazılı
“Bu Ben Değilim”, toplum, aile baskısı ve kendi iç çatışmaları nedeniyle cinsel
yönelimini gizleyerek bir kadınla evlenen geylerin hikayesini anlatıyor.
Mustafa, Mehmet ve Yusuf küçük şehirlerden, kasabalardan, metropol şehir
İstanbul’a göç etmiş, muhafazakar ailelerden gelen üç eşcinsel erkek.
Karakterlerin sürekli rol yapmaktan ve yalan söylemekten bunalmış, yaşadıkları
ile hayal ettikleri arasında bocalayan, sıkışıp kalmış dünyalarını ele alan
film, derin kadın mağduriyetini de hissettiriyor. Mehmet ve Yusuf, kendi
muhafazakar aile çevrelerinde heteroseksüel bir erkek ve birer aile babası. İç
dünyalarındaysa erkek sevgililerine tutkuyla aşıklar ve gerçekliklerini sadece
onlarla kurdukları paralel hayatlarında yaşıyorlar. Filmin lokomotif karakteri
Mustafa ise Mehmet’in 15 yıl beraberlik yaşadığı ve bir türlü kopamadığı
sevgilisi. Mustafa, Mehmet’i, “homofobik bir eşcinsel” olarak tanımlıyor. Filmde
bu tutkulu ama bir o kadar da travmatik ilişkiyi geride bırakmaya çalışan bir
Mustafa görüyoruz. Ancak Mehmet’in, Mustafa’dan vazgeçmeye niyeti yok.
Troas’ta Suya Dair
Türkiye, 2022, 14'
Felat Erkozan
Türkçe; İngilizce altyazılı
“Troas’ta Suya Dair”, Kazdağları yöresindeki su krizi meselesine yoğunlaşıyor.
Belgesel, enerji projeleri ve madencilik faaliyetleri sebebiyle kuraklık tehdidi
altındaki bölgede yaşayan yerel halkın suya erişim zorluğunu odağına alıyor.
Diğer tarafta ise yakın geleceğimizin en büyük sorunu olan iklim krizi ve su
adaleti meselesini yeniden gündeme getiriyor.
Sandes
Türkiye, 2022, 7'
Berkay Özdinç
Türkçe; İngilizce altyazılı
Mekânların hafızasında yeniden dolaşmak mümkün müdür?
Berkay Özdinç ebeveynlerinin tanışmasına vesile olan, dolayısıyla varlığıyla
ilişkilendirdiği hayalet oteli filmin protagonisti haline getiriyor. Mekânların
üzerinden ilerleyen filmde otelin şimdiki halinde gezinirken ebeveynlerinin
anlatımıyla mekânın hafızasını tekrar uyandırıyor.
Huzur Çiftliği
Türkiye, 2022, 20'
Feyzi Baran
Türkçe; İngilizce altyazılı
Yaralı ve bakıma muhtaç hayvanlar için kendi imkanlarıyla bir dünya kuran Mehmet
Yüksel’in bu dünyasına insanlar huzur çiftliği diyor. Türkiye’nin dört bir
yanından yüzlerce yaralı hayvan, huzur çiftliğinde tedavi edildikten sonra
yaşamını tek başına sürdürebiliyorsa doğaya dönebiliyor, sürdüremiyorsa
ömürlerinin sonuna kadar bu çiftlikte özgürce yaşayabiliyor.
Metamazon
Türkiye, 2022, 60'
Can Adiloğlu
Türkçe; İngilizce altyazılı
Metastatik Meme Kanseri (MMK) teşhisi almasıyla hayatı altüst olan Canan,
hayatta yapmadığı her şeyden pişmanlık duyar ve kalan yaşamında bütün
istediklerini yapmaya karar verir. Yakaladığı hayat sevinci ardından “iyi ki
kanser olmuşum” diyerek Türkiye’nin ilk MMK derneğini kuran Canan, olağandışı
bir şekilde hastalıkla yılları geride bırakır.
Aşk, Ateş ve Anarşi Günleri: Türk Sinemateki ve Onat Kutlar
Türkiye, 2023, 76'
Önder Esmer
Türkçe; İngilizce altyazılı
1961 yılında genç yazar Onat Kutlar felsefe okumak için Paris’e gider. Fransız
Sinemateki’ne gittikten sonra sinemaya olan tutkusunu keşfeder ve İstanbul’da da
bir sinematek kurmaya karar verir. Türk Sinematek Derneği birkaç yıl sonra,
1965’te Onat Kutlar ve bir grup aydın tarafından kurulur. Sinematek beklenenin
üzerinde, müthiş bir ilgi görür ve dünyanın dört bir yanından sanat filmleri
burada ilk kez gösterilir. Sinematek sadece film göstermekle kalmaz, aynı
zamanda entelektüel bir film kültürünün ortaya çıktığı ve yeni nesil
sinemacıların, eleştirmenlerin, sinefillerin yetiştiği bir yer haline gelir. Çok
geçmeden Sinematek kendini Yeşilçam çevresiyle beklenmedik bir çatışmanın
ortasında bulur.
Ben, Annem ve Toz
Türkiye, 2022, 11'
Çağla Gillis
Türkçe; İngilizce altyazılı
57 yaşındaki Sevingül, 32 yaşındaki Çağla ev içi emeğine dair sohbet ediyor.
Anne-kız arasında geçen bu sohbette kuşak farklılıkları dikkat çekiyor. Film,
domestik hayatın içindeki hislere, sıkışmışlıklara dair pencereler aralarken;
bazen de komik anılarla herkesin kendinden bir parça bulacağı bir yolculuğa
çıkarıyor.
Kim Mihri
Türkiye, 2022, 89'
Berna Gençalp
Türkçe; İngilizce altyazılı
Ressam Mihri’nin boşluklarla ve rivayetlerle dolu hikayesi, kadın karekterlere
odaklanan bir yazar olan Berna Gençalp’in ilgisini çeker. Mihri’nin 19. yüzyılın
sonunda Osmanlı İstanbul’unda başlayıp Roma, Paris ve New York’a uzanan
hikayesini ortaya çıkarmak üzere, “Kim Mihri” sorusuyla yola koyulur. Değerli
araştırmacılarla bir araya gelir. Daha çok bilgi edindikçe soruları da çoğalır
ve çeşitlenir. Mihri nasıl ressam olmuştur? Bir ressam kadın olarak ülkesinde ve
diğer ülkelerde nasıl karşılanmıştır? Otoportrelerinde kendi imgesini nasıl
sunmuştur? Atatürk, Roosevelt, Edison ve Mussolini portreleri nerededir?
Osmanlı’nın son döneminde İnas Mektebi’nin (Kadınlar için Güzel Sanatlar Okulu)
kurulmasına ön ayak olan, bu okulda müdürlük ve atölye hocalığı yapmış bir
eğitmen olarak karşılaştığı zorluklarla nasıl baş etmiştir? Mihri’nin yaşam
deneyiminin çarpıcı yönleri filmin solo animasyon bölümlerinde seyirciye
sunulur. Berna, Mihri’nin yaşadığı şehirlerde onun izini sürüp bilgi topladıktan
sonra İstanbul’a geri döner ve Salt Galata’da açılan Mihri sergisini belgesele
katılanlar ile birlikte gezerek belgeseli tamamlar. Artık Mihri yeniden
aramızdadır.
Erivan Radyosu’nun Sesi Nerede?
Denge Radyoya Rewanê li ku ye?
Türkiye, 2022, 48'
Mustafa Orman
Kürtçe, Türkçe; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Belgeselde Erivan Radyosu’nu dinlemiş kuşağın sesine kulak verilmektedir.
Geçmişte bir radyonun etrafında büyüyen o zamanın çocukları, şimdilerin yaşlı
kesimi anılarına uzanıyor. Erivan Radyosu’nun yayına başladığı yıllarda, yayını
dinleyenlerin anıları arasında yankılanan sesler duyulmakta. O günlere dair
gülümseten anılarla birlikte, insanları bir arada tutan ve onlar gibi konuşan
radyonun önemi anlatılmaktadır. Radyoyu, kâh başsız bir insan, kâh yatıya gelen
ya da yemeğe gelen bir misafir sanan insanların saflığında tanıyoruz. Radyo,
aynı zamanda Kürtler için Mitolojik bir kahramandır. Bir efsanedir. Radyo o
dönemde yaşayan Kürtler için bir vazgeçiştir de. Çünkü, sırf Erivan Radyosu’nu
dinlemek uğruna atını, ineğini, arsasını, malını mülkünü satan bir kitle var.
Yokluk içindeyken Erivan Radyosu’yla varlığa erişme çabasında olan o
dinleyiciler, o günlere dair özlemlerini dile getirirken bugünkü yaşamdan da
şikâyet ediyorlar. Çekilen zorlukların gölgesinde, radyonun etrafında toplanıp
radyodaki türküleri, hikayeleri dinleyen kesimin hayata dair umutlarının
arttığından bahsediliyor. Öte yandan, vatanlarını terk edip sırra kadem basan
kişileri, radyo aracılığıyla bulma umudunda olanların, yakınını bulanların
hikâyesidir Erivan Radyosu.
Uluslararası Panorama
Suriye’nin Kayıp Ruhu
Suriye’nin Kayıp Ruhu
Les Âmes Perdues
Fransa, Almanya, 2022, 99'
Stéphane Malterre & Garance Le Caisne
Fransızca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
“güncellenecek.”
Budapest Silo
Szabadkikötő
Hollanda, Macaristan, Portekiz, Belçika, 2022, 25'
Zsófia Paczolay
Macarca; Türkçe ve İngilizce altyazılı
József, Budapeşte’de hâlen faaliyette olan en büyük tahıl ambarında çalışır. 30
yılı aşkın bir süredir bu işi yapmaktadır ve penceresinin önünden gürültülü bir
şekilde kamyon ve trenlerin geçtiği yapının yanındaki bir konteyner evde
yaşamaktadır. Temizlemek için on katlı ambarlara indirildiğinde, iş başında olan
bir dalgıç gibi görünür. Bu sahneler çarpıcı, kontrast bakımından zengin kamera
çalışmasıyla yakalanıp güçlü bir ses tasarımıyla ustalıkla editlenmiştir.
József için bu tehlikeli bir iş, özellikle de yıllardır ekin tozuna maruz
kaldığı için. Sağlığına yönelik artan bu tehdit, ölümüne bile yol açabilir. Ama
bundan kaçamaz. Aslında, içinde bulunduğu bu çevrenin ayrılmaz bir parçası
haline gelmiş gibi görünür. Olağanüstü kapanış sahnesinde ise ambarda güvenlik
kablolarına bağlı ama bununla birlikte uçarak göz kamaştırıcı ve baş döndürücü
bir dans sergilemektedir.
Muz Ağaçlarının Sessizliği
The Silence of the Banana Trees
Macaristan, Belçika, Portekiz, Arnavutluk, 2022, 24'
Eneos Carka
Macarca, İngilizce; Türkçe ve İngilizce altyazılı
Yetmişli yaşlarındaki Macar Mihály Fekete’nin Budapeşte’nin yeşilliklerle dolu
bir banliyösündeki evi, kızı Réka’nın yaptığı sanat eserleriyle dolu. Kızı
hakkında konuşma şekli, onun hayatının önemli bir parçası olduğunu açıkça
gösteriyor; ancak yıllardır konuşmuyorlar. Kızının babasıyla arasına mesafe
koyma kararı babasına, özellikle hastalandığından beri, acı veriyor. Üzüntüsüne
rağmen kızının istediği gibi davranmasını ise kabulleniyor. Evinde bu filmin
çekiminin başladığı, o ve ailesinin büyüdüğü yerde, elle tutulur anılar
kaynağından çekip çıkarabildiği şeyler var: tatil slaytları, mektuplar, videolar
ve çocuklarının çizimleri.
Film böylece kaybolan bağı yeniden canlandırmayı deneyen bir arabulucuya
dönüşüyor. Soyut imgelemler ve sabırlı gözlemlerden faydalanan belgesel film
yönetmeni Eneos Çarka; filmin çarpıcı sonuna götüren hatıralar ve hisler
girdabının sürükleyiciliğiyle, izleyicide bir fanilik hissi uyandırıyor.
16. Documentarist İstanbul Belgesel Günleri
10-15 Haziran 2023
Documentarist İstanbul Belgesel Günleri‘nin 16’ncı edisyonu ‘Yaprak döker bir
yanımız, bir yanımız bahar bahçe’ sloganıyla 10-15 Haziran tarihleri arasında
gerçekleştiriliyor. Türkiye’de belgesel alanında yapılan en önemli
etkinliklerden birisi olma özelliği taşıyan Documentarist, bu sene Baltık
ülkeleri Litvanya, Estonya ve Letonya’da 1960’lardan beri üretkenliği ve
yaratıcılığıyla öne çıksa da dönemin Moskova merkezli Rus sinemasının gölgesinde
kalan, sinema tarihinin az bilinen akımlarından ‘Baltık Şiirsel Belgesel
Ekolü’nü odağına alıyor. ‘Baltık Şiirsel Belgesel Ekolü’nü Türkiye’de ilk kez
kapsamlı bir seçkiyle izleyiciyle buluşturmaya hazırlanan festival bu bağlamda
Litvanyalı belgeselci Audrius Stonys’i konuk ediyor. Program kapsamında üç filmi
gösterilecek olan Stonys bir de sinema dersi verecek.
Belgesel sinemanın güncel örneklerini bir araya getiren Documentarist
programında bu yıl da 70’ten fazla film var. Festival programına geçen sene
dâhil olan ve üç belgeselciyi üç filmiyle tanıtmayı amaçlayan ‘3×3’ bölümü
Stonys’le birlikte dört yönetmeni ağırlıyor. Dünyamıza Bir Yolculuk (Journey
Through Our World, 2022) belgeseli Amsterdam Uluslararası Belgesel Film
Festivali’nde (IDFA) En İyi Hollanda Belgesel Ödülü’nü kazanan Petra Lataster-Czisch
ve Peter Lataster çiftiyle, Boşlukta (2022) adlı filmi İstanbul Film
Festivali’nde En İyi Belgesel ödülüne layık bulunan Somnur Vardar festivalin
diğer konukları.
‘Ulysses’in 100. Yılına Özel ‘Bir Aradalık’
İrlandalı yazar James Joyce’un başyapıtı ‘Ulysses’, yayımlanışının 100. yılında
Avrupa’nın 18 kentinde gerçekleşen ‘Ulysses European Odyssey’ projesiyle
hatırlanıyor. Documentarist de projenin İstanbul ayağı çerçevesinde ‘Bir
Aradalık’ adlı bölümü düzenliyor. Kawa Nemir’in ‘Ulysses’i anadili Kürtçeye
çevirirken Joyce, Anne Frank, Puccini ve Shakespeare’i ‘bir araya’ getirme
mücadelesini takip eden Aylin Kuryel ve Fırat Yücel imzalı Ulysses Çevirmek (Translating
Ulysses, 2023) seçkinin öne çıkan yapımlarından. “Bir arada yaşayabiliyor
muyuz?” sorusunun peşine düşen Niki Padidar’ın kamerasını Hollanda’da yaşayan
göçmenlere çevirdiği Görebildiğin Kadar (Al Wat Je Ziet, 2022) da program
kapsamında görülebilecek.
Türkiye’den 29 Belgesel
Her yıl olduğu gibi bu sene de Türkiye yapımı pek çok belgesele programında yer
veren Documentarist, bu kapsamda Türkiye’de son bir yılda üretilen 29 belgeseli
‘Türkiye Panorama’ bölümünde izleyiciyle buluşturuyor. Ekolojik sıkıntıları konu
alan belgeseller için de özel bir bölüm düzenleyen festival, bu kapsamda Baltık
Şiirsel Belgesel Ekolü’nden Letonyalı yönetmen Laila Pakalina’nın Düşler Diyarı‘ndan
(Leiputrija, 2004) Avusturyalı belgeselci Nikolaus Geyrhalter’in son filmi
Uygunsuz Madde‘ye (Matter Out of Place, 2022) filmleri ‘Başka Dünya Yok’ adlı
bölümde bir araya getiriyor. Gösterimlere geçen sene olduğu gibi İstanbul
Büyükşehir Belediyesi (İBB) işbirliğiyle Müze Gazhane ev sahipliği yapıyor.
Bunlara ek olarak festivalde ilk ya da ikinci filmiyle yer alan bir belgeselciye
Johan van der Keuken Yeni Yetenek Ödülü verilecek. Ödül jürisi bu yıl yönetmen
Petra Lataster-Czisch, yönetmen Adar Bozbay ve akademisyen, yazar Begüm Özden
Fırat’tan oluşuyor. Ayrıca Documentarist bu yıl ilk kez En İyi Kurgu, En İyi
Görüntü ve En İyi Ses Tasarımı dallarında ödül vermeye hazırlanıyor. Kurgucular
Dayanışması işbirliğinde oluşturulan jüride görüntü yönetmeni Deniz Eyüboğlu,
kurgucu Osman Bayraktaroğlu ve ses tasarımcısı Mine Pakel yer alıyor.
Gösterim ve etkinliklerin Fransız Kültür Merkezi, Metrohan, Aynalı Geçit,
Caddebostan Kültür Merkezi ve Müze Gazhane’de yapılacağı festivalin detaylı
programı önümüzdeki günlerde belli olacak. Ayrıntılı bilgiyi Documentarist’in
internet sitesi üzerinden edinmek mümkün.
