Geceleyin lambalarla
aydınlatılmış bir yolda yürürken kendi gölgelerinin değişimlerini izlesinler. Lambanın yanındayken
gölgeniz kısadır, tıknazdır; siz uzaklaştıkça gölgeniz uzar, incelir; bir sonraki lambaya yaklaşınca
yok olur, bu kez arkanızda belirir.
Bu değişiklikleri iki basit gerçekle açıklıyoruz - bedenlerimiz saydam değildir ve bir kaynaktan gelen ışınlar, bütün ışınlar gibi düz çizgide ilerler. Lambadan başınıza bir çizgi çizin, çizgiyi uzatın, gölgenizin kaldırımda nereye kadar uzandığını göreceksiniz. Yol yokuş aşağıysa, gölge daha uzun, yokuş yukarıysa daha kısa olacaktır. Bir duvara yaklaşırsanız, gölgenizin yukarı doğru tırmandığını, bir merdiven başındaysanız, kırıla kırıla basamaklardan indiğini fark edeceksiniz.
Bu gözlemlerin tümü gün ışığında geçerli değildir. Kendimin bu fotoğrafını bir sokak lambası altında mı yoksa gün
ışığında mı çektiğim kolay kolay anlaşılamaz, ama bir video kamera kullansaydım, fark hemen belirirdi. Güneş neredeyse sonsuz uzaklıkta olduğu için ona yaklaşmam ya da ondan uzaklaşmam söz konusu olamazdı. Aynı eğimde hangi düzlemde duruyorsam durayım gölgem aynı olurdu, biçimini yılın ve günün belirli vaktine göre güneşin açısı belirlerdi.
Güneş saatinin icadı çok eski yıllarda bu değişmezlikler üstüne oluşturuldu. Aracın çeşitli biçimlerine antik çağlarda rastlanıyordu, yüzyıllar sonra, Holbein'ın Elçiler portresinde görüldüğü gibi, kadranla deniz pusulasının bileşimi gibi yenilikler eklenmişti.
Bu araçların ölçümleri yeterince karışıktır, ama gölgeleri kendi görüş alanı içinde yaratmaya çalışan ressam daha karmaşık bir durumla karşı karşıyadır. Belirli bir noktadan bakılınca, Turner'ın akşam ışığında Petworth resminde
harika bir biçimde yaptığı gibi, gölgelerin kısalışını da önceden görmek durumundadır. Turner, hızla değişen gölgeleri elbet ölçmemiş ya da yaratmamıştır, ama karşılaştığı sorunlar hem yapay hem doğal ışık, gün
ışığı, açısından gölge kuramının geliştirilmesinin neden bu kadar uzun sürdüğü konusunda bizi aydınlatabilir.
Çerçeve / E.H. Gombrich
Düşen Gölgenin Özellikleri / Filippo Baldinucci, Vocabulario Toscano
dell'Arte del Disegno isimli yapıtından, Floransa 1681 kaynak gösterilmiş.
Çeviren - Ülkü Tamer
Kaynak
Sanat Dünyamız / Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık
ykykultur.com.tr
