Denge Türleri

Formal (simetrik) denge
Kompozisyonun her iki tarafı simetrikse, veya ilgi çekme açısından oldukça eşitse, formal denge meydana gelir. Formal denge genellikle hareketsiz, durgun ve güç, çelişki ve kontrasttan yoksun olur. Formal denge, ‘iki figürün profilden çekimi sırasında sıkça kullanılır.

İnformal Denge
Bir kompozisyonun her iki tarafı asimetrik ise, veya ilgi çekme açısından farklılık gösteriyorsa, informal denge meydana gelir. Asimetrik denge, yakın çekimlerde, tek bir oyuncunun çerçeveyi kapladığı yerlerde, incelikle uygulanır. Oyuncunun ilgisi olduğu sahne gerisindeki oyuncu, obje hareketle bir bağlantı kurarak, bakış, baş merkezinin konumu yerine yeterli ağırlığı taşıyabilir. Sahnedeki oyuncu, böylece sahne gerisindeki görünmeyen oyuncu ile dengelenir.

Bir sinema filmi sahnesinde en fazla ilgiyi hareket yarattığı için, hareketli küçük figürler veya araçlar, binalar, ağaçlar veya dağlar gibi büyük hareketsiz objelerden daha fazla kompozisyon ağırlığına sahiptir. Örneğin, ilgi odağı büyük bir limana yaklaşan küçük bir bot olabilir. Ön planda yer alan bir kompozisyon elemanı seçmek için sadece fiziksel boyut dikkate alınmamalıdır. Harekette önemlidir.

Ağırlıklı unsur daha hafif bir ağırlığa sahip olan karşı elemanla aynı yatay çizgiye konulmamalıdır; belirgin bir şekilde aşağıda veya yukarıda yer almalıdır. Böylece ilgi çekmesi için daha fazla ağırlık gösterir. Öyleyse ön plandaki oyuncu yardımcı oyuncuların yukarısına yerleştirilmelidir veya daha aşağıda yer alsa da daha iyi bir ışıklandırma veya konumla sahneye hakim olmalıdır. Örneğin çerçevenin dört güçlü kompozisyon noktasından birine yerleştirilmeli ve diğer oyuncuların bakışları asıl oyuncuya yöneltilerek ilgi yakalanmalıdır. Oyuncunun yerleştirilmesi derinlik sağlayarak ta gerçekleştirilebilir. Seçilen oyuncu diğerlerinin önünde yer alır, bu da onu daha yüksekte gösterir.

Tek sayılarla informal denge
İnformal dengeyi sağlamanın basit bir yolu da tek sayıdaki oyuncular veya objelerle kompozisyon yaratmaktır. Tek sayılar, ön plandaki elemanı çerçevenin bir kenarına veya başına ya da sonuna bir üçgen kompozisyon yaratarak yerleştirme imkanı sağlayan kompozisyon elemanlarının asimetrik düzenlenmesine yardımcı olur. Sahne hakimiyeti sahneler ilerledikçe, değişen pozisyonlarla veya diğer oyuncular otururken bir oyuncunun ayakta durması veya öne doğru adım atması ile bir oyuncudan diğerine geçebilir. Önem taşıyan oyuncu çerçevenin sağ kenarına iç tarafa dönük oturtularak göz hizasının altında bir kamera açısı verilebilir. Çerçevenin sağ kenarı daha fazla filmsel ağırlığa sahiptir. Sol taraf daha az göze çarpar.

Ancak büyün bu açıklamalar tüm düzenlemelerin tek sayıdaki oyuncularla, üçgen sağ taraflı kompozisyonda oyuncuyu üçgenin tepe noktasına yerleştirerek olması gerektiği anlamına gelmez. Bu temanın değişik versiyonları uygulanabilir yerlerde kullanılmalıdır. Filme hakim olan oyuncu çekim veya sekans boyunca kompozisyon açısından güçlü kalmak zorunda değildir. Oyuncu, hakimiyeti hareketleriyle veya diğer oyuncuların ve kameranın hareketleriyle sağlayabilir. Sadece gerektiği anlarda seyircinin ilgisini yakalayabilir. Örneğin önemli bir diyalogun bir tümcesini söylerken veya önemli bir aksiyon oynarken.

Yer çekimi
İnsanın muhakemesi, yer çekimi kurallarını ihlal eden kompozisyonları kabul etmez. Göğe doğru uzanan ağır kompozisyonlar, düşük merkezli yerçekimine sahip olmalıdırlar, aksi takdirde düşecekmiş gibi görünürler. Yüksek yapılar geniş, tercihe koyu renkli bir tabanla desteklenmelidir, bu şekilde tepedeki ağır görsel efektler desteklenecektir. Nispeten geniş olan geri plandaki bölge koyu renkle gölgelendirilmeli veya aydınlatma, ışığın ağaç dalları arasından süzülmesi ile sağlanmalıdır, böylece binalar veya diğer güçlü kompozisyon elemanları eşit olarak dengelenecektir. Bu gibi durumlarda, güneş ışığı vuran kaldırımlar gibi geniş alanlardan kaçınılmalıdır, bu alanlar ya sahneden çıkartılmalı ya da kamera alçaltılarak ön taraftan arkaya doğru alan küçültülmelidir.

Dengesiz kompozisyon, temelsiz görüntülerin kullanılması yoluyla yer çekimi kurallarının ihlal edilmesiyle oluşturulabilir. Senaryo, şiddet, korku, panik veya gösterime dayalı efektler içeriyorsa, çerçeveden köşegen olarak taşan yüksek binalar; veya oyuncular, cisimler veya yapıların eğimli köşegenler halinde gösterilmiş ve denge dışı görüntüler oluşturan eğimli çekimler kullanılabilir.

Herhangi bir ilgi merkezi
Bir film bir ilgi merkezini göstermelidir. Tek bir sahne içinde iki veya daha fazla eşit ağırlıklı figürler, objeler veya aksiyon izleyicinin ilgisini çekmek yönünden birbirleriyle yarışırlar, bu da filmin etkinliğini zayıflatır. İzleyicinin ilgisi her zaman sahnenin en önemli kısmında yoğunlaşmalıdır. Ön plandaki, ağırlıklı kompozisyon elemanı tek bir figür veya objeden oluşmak zorunda değildir. Oyuncu grupları, ağaçlar, binalar ya da yürüyüş yapan askerler, bir uçak filosu veya birkaç makine tek bir kompozisyonsal ilgi alanı olacak biçimde şekillendirilebilirler.

İlgi Merkezini yerleştirmek
İlgi merkezi, nadir olarak film karesinin ortasına yerleştirilmemelidir. İlgi merkezini filmin ağırlıklı bir kısmına yerleştirmenin basit ve etkili bir yöntemi; çerçeveyi önce dikey sonra yatay olarak üç eşit bölüme ayırmaktır. Bu çizgilerin kesiştiği dört nokta da kompozisyon açısından güçlüdür. Değişmez bir kural olarak, bu yöntem mekanik olarak yerleştirilmiş bir dizi ilgi merkezi üretebilir. Gökyüzü film karesinin üçte birini veya üçte ikisini kaplayabilir, ama hiçbir zaman yarısını kaplamamalıdır. Bir köşegen çizgi, örneğin bir dağın eğimi, doğrudan doğruya çerçevenin bir köşesinden diğer köşesine uzanmamalıdır. Çerçeve temel çizgilerin gözü, güçlü bir kompozisyon notasına çekecek şekilde yerleştirilmeleri düşünerek bölünmelidir.

Birçok kameraman, yeterli kompozisyon düzenlemesinden ne anladıklarını fark ederek, bu konuda tutucu davranırlar. Ancak bu tutum, bir çekimden diğerine konu unsuru değişse de kompozisyon benzerlikleriyle sonuçlanabilir.

Pozisyon, Hareket, Aksiyon, Ses
Önemli oyuncu, obje veya aksiyon, kompozisyonun en ağırlıklı kısmına yerleştirilerek veya sahne ilerledikçe en iyi pozisyona doğru hareket ederek seyircinin ilgisini yakalayabilir.

Işık, Renk değeri, Renkler
İzleyicinin bakışları genel olarak film karesinin en parlak en açık renkli veya en renkli alanına odaklanır.

Selective (Seçici) Odaklaşma
İzleyicinin ilgisini çekmenin etkili yöntemlerinden birisi de seçici odaklaşmadır. İnsanın gözü, yumuşak veya odak dışı görüntüler yerine, en keskin görüntüyü arar. Orta plan çekimler ve yakın plan çekimler, sanatsal filmlerdeki belirgin odak dışı geri planlara göre genellikle keskindir.
Geri planın keskinliğinde buna benzer kısmi azalmalar sunulan geri plan aksiyon, ilgiyi çekecek kadar ilginç ise, çok az fark edilebilir.

Göz taraması
Kameraman sadece çerçeve içindeki göz taramasıyla ilgilenmez, daha da önemlisi film karesi değiştiğinde bir çerçeveden diğerine olan harekettir. Bir uzak çekimde izleyicinin gözleri ilgi merkezine götürebilir. Bir sonraki daha yakın çekimde bu alan çerçevenin yaklaşık olarak aynı bölümüyle sunulmalıdır.

Göz taraması birçok sekans için yumuşak ve bir sıra içinde olmalıdır, ancak bazı durumlarda ilgi merkezi ileri atlamalıdır. Ani bir faaliyet atağı, yeni bir öykü gelişimi, oyuncu açısından şaşırtıcı bir hareket gözün çerçevede yeni bir alana kaymasına neden olabilir. Bu yöntem, senaryo izleyiciyi şaşırtma ve perdenin başka bir yerindeki oyuncu, obje veya aksiyona bakmasını gerektirdiği durumlarda uygulanmalıdır. Bir katil ortaya çıkabilir, birdenbire bir araç görünebilir, bu sarsıcı uygulamayla öykü çarpıtılabilir. İzleyiciyi belirli bir alanı incelemeye yönlendirip bu yerin izlenecek alan olduğuna inandırmak, daha sonra ani bir atakla hareketi başka bir yöne çekmek akıllıcadır.



Kaynak
Gerard Millerson
Televizyon Yapım Tekniği