Anlatım bakımından kurgu
denince, bir filmdeki konunun anlatılışına, konunun zaman içinde gelişmesine, olguların
birbirini izlemesine kurgu yardımıyla verilen biçim anlaşılır. Kurguyla sağlanan bu anlatım
düzenlemesi filmin tümü için olduğu gibi belli bölümleri için de geçerlidir. Anlatım bakımından
kurgu genellikle, kurgunun bütün öbür çeşitlerinden çok daha büyük ölçüde, bir filmin yapısı,
anlatılışı da değişir.
Anlatım bakımından kurgunun başlıca beş çeşidi vardır. Bunlar düz anlatım, geriye dönüş, ileriye
atılış, koşut gelişim ve zamandaş gelişimdir. Bütün bu kurgu çeşitleri filmin anlatımına değişiklik,
çeşni katan, tek düzeliği gideren, izleyicinin dikkatini uyanık tutan, anlatımı varsıllaştıran, filmin
yapısına zaman ve uzam boyutunun çok çeşitli görünüşlerle katkıda bulunmasını sağlayan işlemlerdir.
Anlatım bakımından kurgunun en sık rastlanılan, en yalın biçimi düz anlatımdır. Düz anlatımda filmin
konusu, başından sonuna dek zaman sırasına sıkı sıkıya uyarak ortaya konur, konuya giriş, sergileme,
düğümleme, çözüm, düzgün bir sıra izler.
Olaylar, bir neden sonuç ilişkisi içinde, düzgün, mantıklı bağlantıya gelişip ilerlerler. İzleyicinin ilgisini
bütün film boyuna bu neden-sonuç ilişkisi içinde ve mantıklı bağlantı yardımıyla ayakta tutmaya çalışılır.
Genellikle filmin kişileri gibi izleyiciler de nasıl bir sonuca varılacağını filmin sonuna dek bilmezler.
Belirli bir ruhbilimsel çözümlemenin önem kazandığı, sonucun neye varacağının bir soru biçiminde
anlığa takıldığı ruh bilimsel dramlarda çok kez düz anlatımdan yararlanılır. Olayların bir neden-sonuç
ilişkisi içinde sıralanarak düğümlendiği, gittikçe karanlıklaşan bu düğümün yine mantıklı bir sonuçla
çözülmeye çalışıldığı polis filmlerinde de en çok kullanılan anlatım yolu yine budur.
Serüven filmlerinin, kovboy filmlerinin, tarihsel filmlerin çoğunda yine bu anlatım biçimiyle karşılaşırız.
Düz anlatımın dışında diğer anlatımın biçimleri, geriye dönüş, koşut gelişim ve zamandaş gelişimdir.
Bundan dolayı çözümleyici kurguda izleyici fazla güçlük çekmeden, fazla yorum paylı kalmaksızın filmi izler.
Birleşimci kurgudaysa bir sahne bir kaç, hatta kimi zaman tek bir çekimden oluşur, sinemacı sahneyi
bir bütün olarak genel görünüşüyle ortaya koyar. Genellikle uzun çekimlerden oluşan bu çalışmada
sinemacı derinlemesine görüntüye, çapraşık ayırıcı devinimlerine, sahnenin önemli noktalarını bulmak,
sahnenin çözümünü yapmak, yorumlamak izleyiciye düşer.
Kaynak - Sinemaya Giriş / Prof. Dr. Jur. Alim Şerif Onaran
